İbrahim Hakkı Erzurumi
Küçük yaşlarda babasının yanına giderek Tillo köyünde Şeyh İsmail Fakirullah'ın müridi oldu.
Öğrenimini on yedi yaşında iken babasının ölümü üzerine döndüğü Erzurum'da amcasının yanında sürdürdü.
Erzurum'da müftü Hâzik Mehmed Efendi'den Arapça ve Farsça dersleri aldı.
Bir süre Habip Efendi Carnii'nin imamlığını yaptı.
Babası gibi Kadiri, tarikatına mensuptu.
Amcasının vefatından sonra Tillo'ya geri döndü,orada son eşi olacak olan, Şeyhinin kızı Fatimetül-Azize ile evlendi.
Tillo'da on beş yıl kaldıktan sonra şeyhi ölünce önce Erzurum'a gitti.
1752 yılında I. Mahmud'un davetine uyarak istanbul'a, üç defa hicaza gitti.
Mısır'ı gezdi.
Mezarı Tillo'da şeyhinin ayak ucundadır.
İyi bir eğitim gördüğü eserlerinden bellidir. Geniş bir tasavvuf bilgisi vardır. Sade ve güzel bir Türkçe kullandı.
Ayrıca geleneksel astronominin yanısıra yeni astronomi, tıp. anatomi, geometri, cebir, felsefe konularında da geniş bir birikimi vardı.
Erzurum'a döndüğünde ufak tefek kalem denemeleri yaptı,
1750'de bir tecvit yazdı,
1753'te de beş büyük eserinden ilki olan divanını yazdı.
Erzurumlu İbrahim Hakkı Efendi, daha çok 1757 yılında tamamladığı Marifetnâme adlı eseri ile ünlüdür. Bu eserde sosyal bilimlerin yanı sıra fen bilimleri de geniş yer tutar. Marifetnâme, birçok kez sadeleştirilerek basıldı.
Mânilerini 1985'te Âmil Çelebioğlu yayımladı. Eserlerinin bir kısmını manzum olarak yazdı.
Çoğunlukla Hakkı, bazen de Fakiri mahlasını kullandı.
Eserlerinin sayısı değişik kaynaklarda farklı belirtilir.
Firdevs, Fatime, Belkıs ve Züleyha isimli dört hanımı için ayrı ayrı yazdığı mektupları ünlüdür.
Türk-lslâm mütefekkirleri arasında önemli izler bırakan İbrahim Hakkı aruz vezni ile yazmış olduğu şiirleriyle tasavvuf vadisinde büyük bir şair olduğunu ispatladı.
ESERLERİ:

• Divan (1847, 1974'de t Turgut Ulusoy haz.),
• Marifetname (1828),
• Mecmuatül-İrfaniyye,
• İnsaniyye,
• Mecmuatü 1-meani,
• Meşariku 1-yuh,
• Sefinetü 'r-ruh min Varidatü 1-fütuh,
• Kenzül-fütuh,
• Definetü'r-ruh,
• Ruhu'ş-şüruh,
• Urvetül-İslâm,
• Heyetül-İslâm,
• Tuhfetü 1-kiram,
• Nuhbetü 1-kelamt
• Ülfetü'l-enam,
• Lübbü'l-kütüb (Farsça şiirler antolojisi, iki manzumesi ekli).

"Her türlü güzelliğe, her güzel şeye gönül veren İbrahim Hakkı'nın mûsiki için söyledikleri de dikkate değer. Bu saza ve söze aşık adam Divanı'nda ve Marifetnamesi'nde mûsikinin zorlu bir müdafaasını yaparken 'türlü emzara şifa, tab'a kalbe cila, ruhlara gıda ve deva../ der. Kalpte ve gönülde kalan gizli sırların yalnız mûsiki ile açılabildiğini, yazılamayan, söylenemeyen, teessür ve tahassüslerin tesellilerini mûsikide bulabileceğimizi, yirmi dört feleğin başka başka sesleri, perdeleri, nâmeleri, bu ihtizazı getirdiğini söyler." (Elif Naci)
"Marifetname başta olmak üzere hemen bütün mensur eserlerinde yer alan manzumeler konunun okuyucu tarafından daha fazla ilgi görmesine yardımcı bir nitelik taşın Bu tür şiirleri ya konunun özeti mahiyetinde veya örneklendirmeler şeklinde kullanmış, yer yer başka şairlerin manzumelerini de iktibas etmiştir. İbrahim Hakkı'nın şiiri eğitici, öğretici ve irşad edici bir araç olarak kullanma gayreti, ilim adamı ve mürşid kimliğinin şair kimliğinden önde bulunmasına yol açmış, dolayısıyla bazı manzumeleri şiir tekniği bakımından kusurlu bulunmuştur. Sanat değeri daha yüksek olan gazel-lerindeki zengin hayal ve çağrışımlar
bile ona usta bir şair kimliği kazandırmaya yetmemiş, sadece kendisine geniş kültürünü ve ilmi birikimini nazımla anlatan başarılı bir nasihatçı görüntüsü vermiştir." (Mustafa Çağrıcı)

ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI
TEFVİZNÂME
Hak şerleri hayr eyler
Zannetme ki gayr eyler
Arif ânı seyr eyler
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler

Sen Hakk'a tevekkül kıl
Tefviz et ve rahat bul
Sabreyle ve razı ol
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler

Kalbin ona berk eyle
Tedbirini terk eyle
Takdirini derk eyle (anla)
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler

Hallak-ı Rahim oldur
Rezzak-ı Kerim oldur
Fa'al-ı Hakim oldur
Mevlâ görelim neyler
Neylerse güzel eyler