el Gazali, Muhammad b. Muhammad et Tusi eş Şafii , Ebu Hamid

Batı dillerinde ismi Al Gazel'dir.

Künyesi Ebu Hâmid, lakabı Huccet-ül-İslam ve Zeyneddin (Zeynü'd-din)’dir.

Gazali nisbesiyle meşhurdur. Müctehiddi. İctihadı, Şafii mezhebine uygun oldu.

İmam Gazali, 11. yüzyılın son yarısı ile 12. yüzyılın başlarında yaşamış,

devrinin müceddidi kabul edilen, önemli İslam alimlerinden biridir.

İlmi derinliğinden dolayı, 'İslam'ın delili, İslam'ın hak olduğunun ispatı' anlamına gelen

"Hüccetü'l-İslam" ve "Zeynü'd-din" sıfatlarıyla anılmıştır.

Zamanının en ünlü kelamcısı, eleştirmeni ve imancı filozofuydu.

Horasan’daki Tus kentinde, 1058'de doğdu.

Oradan Nişabur’a öğrenime gitti. Genç yaşında büyük bir yetenek olduğunu gösterdi.

Kelam ve felsefedeki derin bilgisi, Selçukluların büyükveziri Nizamül Mülk’ün dikkatini çekti.

Nizamül Mülk, Bağdat’ta kurmuş olduğu Nizamiye Medresesi’nin yönetimini ona verdi.

Gazali o zaman 33 yaşındaydı ve oldukça büyük bir ün kazanmıştı.

Birkaç sene sonra hacca gitmek için görevini bıraktı.

Dönüşte zaman zaman Kudüs, Şam, İskendireye’de araştırmalar ve çalışmalar yaptı.

İskendireye’den Mağribe giderek Murabitin hükümdarı Yusuf bin Taşfin’i ziyaret ettiği söylenir.

Yusufun ölümünden sonra yeniden Kudüs’e döndü ve orada inziva hayatı yaşamaya başladı.

Bu sırada pek çok eser yazdı: Bu eserlerin genel konusu İslamiyetin diğer dinlere üstünlüğü,

dinin felsefeye üstünlüğünü savunmadır.

İmam-ı Gazali'nin tasavvufta mürşidi, Silsile-i aliyyeden olan Ebu Ali Farmedi'dir.

Onun tarafından eğitildi. Kısa bir müddet daha Nizamiye Üniversitesinde

ders verdikten sonra doğduğu yer olan Tus’a döndü.

Ömrünün son yıllarını Tus’ta geçirdi. Burada evinin yakınına bir medrese ve bir de tekke yaptırdı.

Elli yaşını aştığı bu sıralarda El-Munkızu Aniddalâl, fıkhın kaynaklarına (Usul-i fıkha) dâir

El-Mustesfâ ve selef-i salihine (Ehli Sünnet itikadına) tâbi olmayı anlatan

İlcâmü’l-Avâm an İlm-il-Kelam adlı eserlerini yazdı.

İmam Gazali sayısız öğrenci yetiştirmiş ve üç yüz kadar seçkin öğrencisine gerekli olan bütün ilimleri öğretmiştir. Öğrencileri arasında Muhammed bin Esad et-Tusi, Ebu Mansur Muhammed, Ebu Abdullah Cümert el-Hüseyni, Ebu'l-Hasan el-Belensi gibi pek çok İslam alimi mevcuttur.

İmam-ı Gazali 1111 (h.505) yılının Cemaziyelevvel ayının 14. Pazartesi günü Tus şehri yakınlarındaki Tabira kasabasında öldü.

Gazali’nin yaşamı ve düşüncelerinin gelişimi konusundaki bilgiyi bizzat kendisinin yazdığı El-Munkiz’den öğreniyoruz. Felsefe tarihinde bu tarzda hayatıyla eseri arasındaki sık bağlantıyı gösteren pek az örnek vardır. Bunun için yalnız Saint Augustin’in Confessions’u ile Descartes’in Discours’unu gösterebiliriz.

Eserleri:

Cevahir-ül-Kur’ân

Kavâid-ül-Akâid

Kitab-ül-İktisâd fil İtikad

İlcâm-ül-Avâm an İlm il-Kelam

Mizân-ül-Amel

Dürret-ül-Fahire

Eyyüh-el-Veled

Kıstâs ül-Müstekim

Tehâfet-ül-Felâsife

Mekâsıd-ül-Felâsife

El-Munkızu min ed-dalâl

El-Fetâvâ, Hülâsât-üt-Tasnif fit-Tesavvuf

(İlcâm-ül-Avâm an ilmi'l-kelam, Eyyüh-el-Veled, El-Munkızu min ed-dalâl, Durret-ül-Fahire ve Kimyâ-ı Seâdet kitapları Hakikat Kitabevi tarafından bastırılmıştır.)

Kelam alanındaki eserleri:

al-Munqidh min al-dalal, "Delaletten Hidayete"

al-Iqtisad fi'l-i`tiqad, "İtikatta İktisat"

al-Risala al-Qudsiyya, "Kudüs Risalesi"

Iljam al-'awam 'an 'ilm al-kalam, "Halkı İlmi Kelamdan Koruma"

al-Maqasid al-Asna fi sharh asma' Allahu al-husna, "Esma-ı Hüsna'nın Şerhinde Açıklama Yolları"

Tasavvuf:

İhyau Ulumi'd-din, "Dini İlimlerin İhyası"

Kimiya-yi sa'adat, "Mutluluk Kimyası" (Farsça kaleme alınmıştır.)

Mişkat ül-enwar, "Nurlar Feneri"

Kitab al-arba'in fi usul al-din, "Dinin Kırk Temeli" (İhya'nın Özeti)

Mizan al-'amal, "Fiillerin Kıstası"

İslam Felsefesi:

Maqasid al-falasifa, "Filozofların Amaçları"

Tahafut al-falasifa, "Filozofların Tutarsızlıkları", Ibn Rüşd bu esere karşılık olarak ünlü reddiyesi Tahafut al-tahafut (Tutarsızlığın Tutarsızlığı)nı kaleme almıştır.

Fıkıh:

al-Mustasfa min 'ilm al-usul,

al-Wajiz, "Özet"

al-Wasit, "Vasıta"

Nasihat al-muluk, "Yöneticilere Nasihat"

Mantık:

Mi'yar al-'ilm (İlmin Standart Ölçüsü)

al-Qistas al-mustaqim (Dengenin Kıstası)

Mihakk al-nazar f'l-mantiq (Mantıkta Delillerin Özü)