AHMED CAVİD

Osmanlı tarihçisi.

İstanbul'da doğdu.

Timarlı sipahiler­den Mustafa adlı bir süvari alay beyinin oğludur.

1787 yılında Hazîne-i Hümâ­yun hizmetkârı olarak saraya girdi.

Ka­biliyeti sayesinde kısa bir süre sonra Has Oda'ya alındı ve 1803'te "hâcelik" rütbesiyle şehremini oldu.

Bu görev­de iken öldü; mezarı Beşiktaş'ta Yahya Efendi Dergâhı hazîresindedir.

Sarayda bulunduğu sırada III. Selim tarafından önemli olayları kronolojik olarak yazmakla görevlendirilen Ahmed Câvid, 1204 Ramazanında (Mayıs 1790 ortalan) başlayıp 1205 Cemâziyelevve-line (1791 yılı başları) kadar gelen yıl­lık tarzında bir eser kaleme almış ve bu sebeple sarayda kendisine "vak'anüvîs-i Enderun" denilmiştir.

Hadîka-i Vekâyi' adıyla bilinen bu eserin birçok yaz­ması olup bir nüshası İstanbul Üniver­sitesi Kütüphanesi'ndedir (TY, nr 6037).

Müellifin önsözde belirttiği gibi, ese­rin başlıca kaynakları III. Selim'in hatt-ı hümâyunları, İslâm ülkelerinden gelen mektuplar ve öteki bazı resmî kayıtlar­dır.

Ahmed Câvid'in tarihe dair bazı ya­zılarını ihtiva eden iki ciltlik bir eseri da­ha vardır.

Müntehabât-ı Câvid Bey ve­ya Târîh-i Câvid Ahmed Bey adıyla bi­linen bu eserin birinci cildi 1035-1188 (1626-1774). ikinci cildi ise 1188-1197 (1774-1782) yılları arasındaki olayları ihtiva eder.

Müellif bu eserini Kâtip Çe­lebi, Naîmâ, Fındıklılı Mehmed Ağa, Çelebizâde Âsim, Enverî, Vâsıf, Ahmed Resmî ve Edîb efendilerin tarihleri ile Vâsıfın İspanya sefaretine gitmesi sı­rasında onun yerine vekâlet eden Teş-rifâtî Hasan Efendi'nin Cerfde'sinden faydalanarak, son kısımlarını ise bizzat kendi gözlemlerine dayanarak kaleme almıştır.

III. Selim'e sunulan ve son kı­sımları birinci elden tarih kaynağı oldu­ğu için ayrı bir değer taşıyan bu eser Cevdet Paşa'nın kaynakları arasındadır.

İki nüshası İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'ndedir (TY, nr. 92 ve 93). Ahmed Câvid, Osmanzâde Tâib'in Hadîkatü'l-vüzera'sına Dilâver Ağazâde Ömer Efen­di tarafından yapılmış olan zeylin de­vamı olarak Verd-i Mutana adıyla bir başka zeyil de kaleme almıştır. Râgıb Mehmed Paşa ile Yûsuf Ziya Paşa ara­sındaki veziriazamların (1757den 1798e kadar) biyografilerini ihtiva eden bu eser İstanbul'da yayımlanmış (1271), daha sonra da bunun tıpkıbasımı yapılmıştır (Freiburg 1969).