Vassaf Hüseyin
Ağayokuşu Ibtidâi Mektebi, Medrese-i Hayriyye, Mekteb-i Osmânî,
Aksaray Valide Rüştiyesi (Ortaokulu) ve Mekteb-i Mülkiyye idadisinde (Lisesinde) öğrenim gördü.
Rüsumat Emaneti Evrak Kaleminde göreve başladı (1892).
Şirket-i Hayriyye Tahrîrat Kaleminde çalıştı (1893).
Rüsumat Mektûbî Kalemi mümeyyizi, Galata Emtia-i Dâhiliyye Gümrüğü kontrol memuru, müskirat, zahire ve ihracat gümrükleri müdürü ve Sirkeci Gümrüğü müdürü olarak görev yaptıktan sonra İstanbul Rüsumat başmüdürlüğüne tayin edildi (1920).1922 yılı sonunda emekli oldu.
Aksaray Valide Rüştiyesine devam ettiği yıllarda Mehmed Esad Dede'den Farsça dersleri aldı.
Gümrük memuru olarak çalışmaya başladığı yıllarda İstanbul'a gelen Kerbelâ hatibi Şeyh Nasır Efendiden Süleymaniye Camii'nde bir yıl kadar Sahih i Buhârî okudu.
Beyazıt Camii'nde Hoca Hüsnü Efendinin Buhâri derslerine devam etti.
Nakşibendi şeyhi Abalı Hafız ile Sünbül Efendi Dergâhı Şeyhi Ziyâeddin Efendi'nin sohbetlerinden faydalandı.
1896'da Şam'dan İstanbul'a gelen ve evinde misafir kalan Şâbânî-Bekri şeyhi Muhammed Sultan Efendiye intisap etti. Birkaç yıl sonra icazetname aldı.
Sefine-i Evliya Ebrâr adlı eseriyle tanındı. Bu eserini tamamlamak için yirmi yıl çalıştı. Tekke ve türbelerde incelemelerde bulundu. 2000'e yakın sûfi biyografisini içeren bu eserini 1925'te tamamladı.
Mahfel, Sırât-ı Müstakim, Cerîde-i Sûfiyye gibi dergilerde şiir ve makaleleri yayımlandı, ölünce Rumelihisarı Mezarlığında toprağa verildi.

ESERLERİ:

• Sefine-i Evliyâ-i Ebrâr (1990),
• Diyarı, Cülzâr-ı Aşk (Süleyman Çelebi'nin Mevlid'inin şerhi),
• Vesiletû'n-necât,
• Kitûb-ı Külliyyât,
• Müntehabât-ı Ezhâr-ı İrfân,
• Mürâselât (Şeyh Şuayb Şerefed-din Efendi'nin biyografisi ve mektupları),
• Es'adnâme,
• Risâİe-i Hayriyye,
• Risâle-i Müştâkiyye,
• Risâle-i Salâhiyye,
• Kemâlname-i Şeyh Hakkı,
• Gülzâr-ı Şadî der Beyân-ı Menâkıb-ı Mehmed Emin Tokadı,
• Ravza-i Sâdâttan Bir Şemme,
• Bursalı Mehmed Tâhir Bey,
• Kemâlül-Kemal,
• Aynûl-hayât,
• Lü-cec-i Asri Şerh-i Kelâm-ı Mısri,
• Mir'ât-ı İncilâ-yı Hakikat,
• Tertîb-i Cedid Coğ-rajyâ-yı Umûmî,
• Hulâsa-i Coğrafyâ-yı Umûmî (1891-92),
• Hâtıra-i Hicöziyye,
• Suriye'de Bir Cevelân,
• Bursa Hâtırası,
• Vakı'at,
• Mir'âtûl-Kemâl,
• Feyzül-Ke-mâl,
• Tevfiknâme,
• Risale-i Şevkiyye,
• Remzinâme,
• Esrar-ı Kur'âniyye'den Bir Nebze,
• Gûldeste-i Hakikat.
  

HÜSEYİN VASSAF
SEFİNE-İ EVLİYA SAHİBİ

Hüseyin Vassaf Bey 8 Mart 1872’de Çarşamba gecesi (1289 Muharrem Onuncu gecesi) İstanbul’da Aksaray’da Valide Cami-i Şerifi karşısında Kara Mehmed Paşa Sokağında ve Koğacı Dede Mahallesinde otuzbeş numaralı evde doğdu.
Babası Hacı Osman Efendi,annesi ise Fatma Emsal Hanımdır.
Hacı Osman Efendi Sinaniye tarikatından Topkapı Pazar Tekkesi Şeyhi Salih Efendiye intisaplı idi.
Cemaziyel-ahir 1308 (Şubat 1891) tarihinde vefat etmiş ve Merkez Efendi Kabristanındaki aile mezarlığına defn olunmuştur.
Fatma Emsal Hanım Nakşibendi tarikatından Ahmet Ziyaüddin Gümüşhaneviye intisaplı idi.
1297 (1881)de vefat etmiş ve Merkez Efendi Kabristanlığına defn olunmuştur.
Hüseyin Vassaf,10 Şubat 1309/1893 tarihinde ve kendisinin ilk mesubiyeti olan Şabaniliğinin Bekriye koluna mensup,Harbiye Nezareti katibi ve Sekmenbaşı camii imamı Hafız Mehmet Emin Efendi’nin kızı1879 doğumlu Faika Hanımla evlenmiştir.
Bu evlilikten üç oğlu bir kızı dünyaya gelmiştir.
1879 da Şam’dan İstanbul’a gelen Şabaniliğin Bekr koluna mensup Mehmet Sultan Efendi Hüseyin Vassaf’ın intisap ettiği ilk şeyhtir.
Daha sonra Edirneli Hasan Sezai Efendi soyundan gelen Gülşeni şeyhi Şuayb Şerafeddin Efendi’ye bağlanmış ve ardından Mustafa Hilmi Efendi’den Uşşaki icazeti almıştır.
1925 de tekkelerin kapatılmasından bir süre önce Mustafa Safi Efendi’nin vefatıyla boşalan Kasımpaşa’daki Uşşaki asitanesinin meşihatına İnegöl müftüsü Mehmet İzzettin Efendi tarafından atanmıştır.
Postnişinlik yaptığı bu dönemde icazet verdiği kişiler arasında Pötürgeli Ali Rıza Efendi,Sivaslı Muhammed Ömer Rüşdi,Göreleli Ali Osman Sıdkı,Ankaralı Muhammed Mecdi Efendi vardır.
Hüseyin Vassaf gerek memur olduğu yıllarda gerekse emekli olduktan sonra bir çok yer gezmiş ve buralarda bulunan meşayıhın sağ olanlarıyla bizzat görüşmüş,vefat etmiş olanların ise hayatları ve halifeleri hakkında bilgi toplamış,tekke ve türbelerinde incelemelerde bulunmuştur.
1342 (1926) senesinde Bursa’ya giderek türbe ve tekkeleri ziyaretinden sonra Bursa Hatırası diye ilk seyahatnamesini yazmıştır.
Mustakil eserlerinden en önemlilerinden biri olan Şerh-i Esmar-ı Esrar-ı Sefine-i Evliya-yı Ebrar eseri tarikat silsilelerini ve şeyh biyografilerini toplayan bu eser toplam 5 cilttir.
Hüseyin Vassaf bu önemli eserini 15 Şubat 1318(1902)’de sahaflarda eline geçen Esmar-ı Esrar’ı şerh etmek maksadıyla yazmaya başlamışsa da sadece onun şerhi olmaktan çıkmış toplanan geniş bilgiler sayesinde beş büyük cilt haline gelerek tercüme kitaplarının en büyüğü olmuştur.
25 Safer 1342 (1923) tarihinde müsvettesi tamamlanmıştır.
Eserin temize çekilme tarihi bir beyitte ebced hesabıyla şöyle belirtilmiştir. Çıkıp isna aşer tarihini şöyle ettiler tebyin Sana ikram-ı Hak’tır(himmet-i şeyh)bilmiş ol Vassaf Bu tarih düşürmeden de anlaşıldığına göre eserin temize çekilmesi 12 Cemadelula 1343/1925’te tamamlanmıştır.
Hüseyin Vassaf ömrünün son senelerinin kış aylarını İstanbul Vezneciler’deki Tekke sokağındaki evinde;yazlarını ise Suadiye’deki sayfiyesinde geçirmiştir.
Elli yedi sene süren kısa fakat bereketli ömrü 21 Teşrin-i sani 1929 da sona ermiştir.
Vasiyeti üzerine Rumeli Hisarı kabristanına defn olunmuştur.

DİVAN-I VASSAF
-315-
Hazret-i Pir Hüsameddin Uşşaki’ye
Tarik-i aşkda burhandır Hüsameddin-i Uşşaki
Çerag-ı feyza u irfandır Hüsameddin-i Uşşaki

Uluvv-ı ka beni tasdik ederler cümle ehlullah
Rical’üllah-ı sultandır Hüsameddin-i Uşşaki

Gel adab ile yüz sür ravza-i irfanına Vassaf
Nice mürde dile candır Hüsameddin-i Uşşaki

Şarab-ı aşka der-i saki Hüsameddin-i Uşşaki
Uluvv-i himmet baki