Yazar Adı : | İlim Dalı : Genel |
Konusu : | Dili : Türkçe |
Özelliği : | Makale Türü : Müstakil |
Ekleyen : Nurgül Çepni/2009-07-25 | Güncelleyen : /0000-00-00 |
Kaligrafinin Kullanım Alanları
Lâtin Yazısının tarihsel oluşumu 2500 yıllık bir sürecin sonucunda tamamlanmıştır. Roma döneminde İ.Ö.200-100 yıllarında alfabenin de harflerinin tamamlanmasıyla birlikte,yazı estetik açıdan zirve noktasına ulaşmış ve Roman Capital Yazı harf anatomilerinin en güzel formları da bu dönemde olgunlaşmıştır. Kâğıt yerine geçen deri, papirüs ve düz satıhlara yazılmakla birlikte anıtsal nitelikte ve taş üzerine de yazı kazınarak yazılmıştır.
Sonraları yazı yazma alanlarının gelişmesiyle birlikte, yazı da evrimini sürdürdü. Kâğıdın Avrupada yayılmasıyla yazı formlarının gelişmesi ve çeşitlenmesi yanı sıra kullanım alanları da gelişti. Önceleri Codex denilen rulo şeklindeki kitap formu daha sonraları bugünkü klasik formuna kavuşmuştur.
Matbaanın Almanya’da Mainz’de icadı yazı ve kaligrafinin gelişim sürecinde en önemli dönüm noktasını oluşturur. Matbaanın icadından önce yazı, tamamen el ile yazılan ve hayatın tüm evrelerinde kullanılan bir olgudur. El ile yazımı pratik olmadığı için, adeta yazı lüks bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Okuma yazma bilenlerin oranı oldukça az ve bu toplum içerisinde önemli bir ayrıcalıktır. Matbaanın icadıyla birlikte, kitap sayısının artması ve topluma yayılmasıyla, kültür yapısında önemli bir sıçrama yaşanmıştır. El ile yazılan yazı; hazır harflerle basılan biçimlere dönüşmüş, yazı sanatında yepyeni bir meslek doğmuştur. Baskı sanatları ve matbaa mesleği; yanında harf formlarının yaratıcıları olan yazı tasarımcılarının da yer almasını sağlamıştır. Matbaadan önce el ile yazılan ve çoğaltılan metinler, bundan böyle basılarak çoğaltılmaya başlanmış ve yeni harf karakterlerine gereksinim duyulmasına vesile olmuştur. Yepyeni harf formları tasarlayan sanatçılar, bu işi adeta aile mesleğine dönüştürerek, harf tasarlayan aile sanatçılar ortaya çıkmıştır. Bugün bilinen ve çok meşhur olan; Didot, Gramaond, Baskerville, Bodoni, Grandjean, Grandjon, Caslon gibi harf karakterleri böylesine tasarımcı ailelerin çalışmaları sonucu olarak ortaya çıkmışlardır.
Teknolojinin ilerlemesi ve yazı dizgi sistemlerinin gelişmesiyle birlikte el yazıları(Calligraphy) giderek daha az kullanılır hale gelmektedir. Bugün fotodizgi sistemlerinin hemen sonucunda computer sistemiyle dijital ortamda yazı dizgi sistemleri, teknolojinin son noktasını oluşturmaktadır. Oldukça büyük bir hıza ve teknik üstünlüğe ulaşan dijital sistemler, hiç kuşku yok ki yazı dizgilerinde büyük bir kolaylıktır. Ancak bunun yanı sıra yazının sanat olma özelliği büyük bir tehlikeye girmektedir. Dijital ortamda, konu ile ilgili olan veya olmayan tüm amatörlerin yeni yazı fontu tasarlama hobileri sonucu, sayıları binleri bulan bir font ordusu karşımıza çıkarmaktadır. Bunların çok büyük bir orandaki kısmı, baskıda ve grafik ürünlerde kullanılmaya hiç uygun değillerdir. Uzun metinlerde zaten kullanılamayan bu tuhaf fontlar, kısa metinlerde bile kullanılamayacak kadar, Antik-Romen yazı geleneğinden uzak, oran ve orantı sorunları taşıyan, espas sorunlarını çözememiş ve ortak anatomik birliktelik özelliğine aykırı her bir harfin başka bir türden geldiğini anımsatan, garip yapılarıyla ancak bilgisayarların harf kasalarında kalmakta, hiçbir zaman grafik dünyasında yaşama geçememektedirler.
Calligraphyé (Kaligrafi) dediğimiz güzel el yazıları, bu süreç içerisinde incelendiğinde, giderek daha az bir kullanım alanına indirgendiğini izliyoruz. Yazı uygulamalarının teknoloji değişikliği, bu süreci zorunlu kılmaktadır. Ancak, el yazılarının tamamen kullanımdan kalkmaları söz konusu dahi olamaz. Yazının icadı ile birlikte bugüne kadar el yazılarının doğal ve vazgeçilmez kullanım alanları mevcuttur. Özellikle kısa ve özel grafik alanlarda bu bariz bir şekilde anlaşılmaktadır.
Bugün, dijital dünyanın hakim olduğu grafik çevrede klasikleşmiş bir kullanıma sahip olan Kaligrafi; özellikle çoğaltılmayan tek veya az sayıdaki grafik ürünlerde güncelliğini sürdürmektedir. Özel hazırlanmış diploma, berat, sertifika, davetiye, sunum, hediyelik eşya v.b. konularda kullanımdadır. Bu alanlarda Calligraphy vazgeçilmez bir biçimde uygulanmaktadır. Çünkü bu belgeler, konunun yapısı gereği, özel olmayı, orijinal olmayı, el yapısı olmayı gerektirmektedir.
Kaligrafinin çoğaltılmış grafik ürünlerde kullanımı da söz konusudur. Çeşitli kitap baskıları, kapaklar, takvim tasarımları, afişler, broşürler, ambalaj tasarımları v.b. grafik ürünlerde konuya uygun kaligrafik çalışmalar kullanılmaktadır. Bunların uygulanmaları iki farklı tarzda gerçekleşmektedir. Birincisi; mevcut ve font biçiminde dijital ortamlarda bulunan el yazıları, kaligrafik fontlar aynen kullanılabilmektedir. Bu şekildeki kullanımlarda, fazlaca bir kompozisyon ve espri arayışlarına gidilememektedir. Bu ise tasarımın estetik yönünü zayıflatmaktadır. Bu kısır uygulamayı biraz olsun rahatlatmak ve renklendirmek için, kaligrafik konulara olan ilgisi ve bilgisi oranında tasarımcılar, hazır kaligrafik fontlar üzerinde kısmi değişiklikler yapabilmektedir. Harflerin değiştirilmeye ve ilaveye uygun anatomik parçaları üzerinde bazı uygulamalar ve değişiklikler yapılabilmektedir. Uzantılar ve çıkıntılar, bazı ornemanlarla bağlanıp kısmi bir tasarım yapılabilmektedir. Fakat bu, kaligrafinin bütünü üzerinde bir tasarrufu gerçekleştirmeye müsait olmamaktadır.
İkinci uygulamaya gelince; bu ise tamamen kaligrafinin ruhuna uygun olmak üzere, bu tür grafik ürünlerde, tam anlamıyla kaligrafik yazı tasarımlarının uygulanması demektir ki, bunu ancak bir kaligrafi sanatçısının yapması gerekmektedir. Burada konunun içeriği gereği, sanatçı serbesttir ve istediği gibi tasarımını gerçekleştirebilir. Böylece, grafik ürünün, grafik tasarım açısından kalitesi artmış demektir. İdealist olarak düşünüldüğünde, bu tür grafik ürünlerde bu uygulamaya olanak sağlamak gerekmektedir.
Öyle konular vardır ki, tasarımları yalnızca kaligrafik yazı değerleriyle uygulanması doğru olur veya daha bir anlam kazanır. Bir çikolata ambalajının, bir sıvı içeceğin, bir parfümeri ürününün veya lüks bir tüketim malının, baskı sanatları veya yazı ile ilgili bir afişin tasarımlarının, kaligrafik yazı düzenlemeleriyle çözümlenmesi hiç kuşku yok ki çok daha anlamlı olacaktır.
Günümüzde logotype ve amblem çalışmalarının başlı başına farklı ve ayrıcalıklı bir grafik tasarımı oluşturduğu tartışmasız bir gerçektir. Bu konularda, tasarımcının kaligrafiyi veya kaligrafik elemanları bilmemesi düşünülemez. Bugünkü binlerce, baskı için tasarlanmış fontların alt yapısında kaligrafi esaslarının bulunmakta olduğu, inkâr edilemez bir gerçektir. Dolayısıyla, eskisi kadar olmasa bile, günümüz dijital dünyasında, grafik tasarımcıların kaligrafi bilgisine koşulsuz ihtiyaçları vardır ve bazı konularda kaligrafiyi kullanmaları da kaçınılmaz bir gerçektir.
Grafik dünyasındaki kaligrafi gerçeği bu şekilde özetlendikten sonra, başka bir bakış açısıyla kaligrafinin farklı bir yaşam biçimine de yer vermeliyiz. O da, onun yalnız ve bağımsız olarak bir plastik sanat olması gerçeğidir. Resim gibi,heykel gibi,fotoğraf gibi farklı bir plastik sanat.. Reklam dünyasından tamamen farklı ve bağımsız bir Kaligrafi (Calligraphy) sanatından bahsedebiliriz. Belki de, onu anlatan ve ifade eden tek anlamlı yönü de budur. Günümüzde kaligrafi sanatçıları, her türlü reklamdan uzak bağımsız ve özgün yazı tasarımlarıyla çalışmalarını sürdürerek, plastik sanatların en eski örneklerinden biri olan Kaligrafi sanatını yaşatmaya devam ediyorlar.