Kazganyanlar (Cemâat-iKazganyân-ıHâssa)

“Cemâat-i kazganyân-ı hâssa” olarak maaş defterlerine kaydedilen hassa kazancıları sarayda kullanılması için başta mutfak eşyaları olmak üzere günlük olarak ihtiyaç duyulan çeşitli madeni objeleri hazırlamakla yükümlüydüler. Başka bir deyişle, bu sanatçılar mutfaklarda kullanılan kazan, tas ve sahan gibi kaplarla beraber bakır, tunç ve gümüş vb. madenlerden yapılan maşrapa, leğen-ibrik, şamdan ve tepsi gibi günlük eşyaların üretimini gerçekleştirmekteydiler.
Dönem üslubuna göre genelde döküm tekniğinde şekillendirilen madeni eserler kabartma (repousse), kazıma, çökertme, telkari (filigre), çalma ve küçük darbe noktalamalarıyla yapılan kumlama tekniğiyle bezenmiştir. 16. ve 18. yüzyıllarda hazırlanan gülabdan, buhurdan, leğen-ibrik ve maşrapa gibi bakır eserlerin büyük çoğunluğunda görülen bir diğer teknik ise, tombak adı verilen, eserlerin altın yaldızla kaplanmasıyla altın görünümünü kazandırılması yöntemidir. Osmanlı maden sanatında sıklıkla kullanılan diğer bir maden olan gümüş, özellikle saray koleksiyonundaki Çin ve Japon porselenlerinin bezenmesinde tel haline dönüşmüş şekliyle uygulanmaktaydı. Bu porselenlere ilave edilen farklı türlerdeki madeni parçalarla da buhurdan, gülabdan gibi eserin orijinal halinden ayrı eşyalar üretilebilmekteydi.
Ehl-i Hiref maaş defterlerine göre Sultan II. Bayezid döneminden beri kurumda var olan bu bölükteki sanatçı sayısı 16. yüzyılda kırk yediye kadar çıkmış ve bu tarihten sonra düşmeye başlamıştır. Saraydaki kalabalık bölükler arasında yer alan hassa kazancılarının mevcudu 18. yüzyıl başında üçe kadar düşmekle birlikte yüzyılın sonunda artarak altı sanatçının grupta görev yaptığı görülmektedir.[1]

[1] Bahattin Yaman, Osmanlı Saray Sanatkarları 18. Yüzyılda Ehl-i Hiref, a.g.e., s.168,198-201.