Salname

Osmanlı Devleti'-nin mülkiye, askeriye ve ilmiye sınıfları­na göre idarî teşkilâtının, bunlar içinde yer alan makam ve memuriyet sahiple­rinin isimleriyle birlikte geniş bir tablo­sunu veren 1263 (1847) yılına ait bu ilk resmî salnamesi Batılı müelliflerce Ahmed Vefik'in en mühim eserlerinden biri olarak değerlendirilmiştir.

Uyandırdığı alâ­ka dolayısıyla hemen Fransızca'ya tercüme edilmiştir.

Eserin Bianchi tara­fından yapılan tercümesi aynı yıl Journal Asiatique'de neşre başlandıktan sonra ayrıca kitap olarak da basılır: Le pre-mier annuaire de Tempire Ottoman, ou tableau de l'etat politique, civil, mi-litaire, judiciaire et administratif de la Turquie, depuis les reformes (Paris 1848)

Ahmed Vefik. bilinen ilk basılı ki­tabı olan ve hazırlanması devlet tara­fından kendisine havale edilmiş bu kü­çük eseriyle "Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmâniyye" adı altında imparatorluğun son yılı 1918e kadar gittikçe daha geli­şerek yetmiş iki kitapla sürecek bir res­mî an'anenin kurucusu ve başlatıcısı olmuştur.

Eser sadece teşkilât çerçevesin­de kalmayıp sosyal hayatın bir yıl içinde Osmanlı ülkesindeki bütün panayırları ve dinî günler gibi tezahürlerini göste­ren takviminin yanı sıra, imparatorluğun hayat damarlarından kara ve deniz pos­talarının teferruatı ile mükemmel bir cetvelini meydana getirmesinden ve Türk parasının çeşitli yabancı paralar karşı­sındaki değerini belirten bir döviz tari­fesini vermesinden başka, payitahtta­ki yabancı devletlerin elçilik erkânını kaydeden, bütün bir Batı dünyasını, her devletin hükümdarı, idarî şekli, kabine­leri, nüfusu, yüzölçümü, parası ve as­keri hakkında istatistik bilgiler vererek tanıtmak isteyen muhteviyatı ile de ilgi çekmektedir.

İmparatorluğun bütün ka­zalarına kadar eyaletleriyle mülkî taksi­matını, yabancı devletlerin Osmanlı ül­kesindeki elçilik ve konsolosluk erkânı­nı, azınlıkların her vilâyet ve kazadaki ruhanî temsilcilerini gösteren cetvelleri ve beş vaktin ilâve edildiği takvimi ile Salnâme'nin daha zenginleşip gelişmiş 1264 (1848) ve 1265 (1849) yıllarına ait olanlarını da Ahmed Vefik'in tertip etti­ği anlatılmaktadır.