Hacı İbrahim Efendi (Uluğ)

(Diyarbakır Müftüsü Hacı İbrahim)

1868 (1284)'de Diyarbakır'da doğdu.

Uzun yıllar Diyarbakır Müftülüğü görevini yürüten Hacı Seyyid Abdulgazi Efendi'nin oğludur.

Sülalesinden üç zatın Müftülük görevinde bulunması sebebiyle "Müftüzadeler" diye tanınır. İlköğreniminden sonra Diyarbakır Medresesi'nde öğrenimini sürdürdü.

Buradan Müderrislik diplomasını aldı.

1 Şubat 1893'te, Diyarbakır İdadisi Arapça ve Din Dersleri öğretmenliğiyle memuriyet hayatına başladı.

11 Haziran 1898'de Diyarbakır Dârü'l-Muallimin öğretmenliğine naklen atandı.

13 Nisan 1903'te Bidayet Mahkemesi azalığına,

2 Eylül 1909'da da İstinaf Mahkemesi azalığına getirildi.

Bu arada tekrar Diyarbakır Dâr'ül-Muallimin Arapça öğretmenliğine atandı.

26 Eylül 1912'de Diyarbakır Müftülüğü'ne tayin edildi (1).

Müftü Hacı İbrahim Efendi, Birinci Dünya Savaşı (1914–1918) esnasında topladığı sekiz yüz kadar gönüllünün başında Kafkas Cephesi'nde savaştı.

Oltu ve çevresinde gösterdiği yararlılıklar sebebiyle Harp Liyakat Madalyası (Altın) ile taltif edildi.

1918 senesinde Musul'a kadar giderek bu civardaki halkın irşâdında başarı göstermesi üzerine, bu kez de her türlü devlet hizmetlerinde güzel işler görenlere iftihar ve imtiyazı mucip olmak üzere çıkarılan Üçüncü Rütbeden Mecidiye Nişanı ile ödüllendirildi (2).

Belirtilen hizmetlerinin yanı sıra, Hacı İbrahim Efendi eğitim-öğretimle olan ilgisini devam ettirdi.

Bu cümleden olarak, 1899'da Bursa Müderrisliği Payesi (3) kendisine tevcih edilmiştir.

1916'da "İzmir Paye-i Mücerridi (4) ve yine 1919'da da "Haremeyn-i Muhteremeyn" payesine layık görülmüştür (5).

Milli Mücadele esnasında Müftü Hacı İbrahim Efendi, milli harekat yanında yer almıştır.

Öyle ki, 30 Ocak 1918 - 4 Temmuz 1919 tarihleri arasında Vali Vekili olarak Diyarbakır'da görevli bulunan Mustafa Nadir ve 5 Temmuz'da göreve başlayan Vali Faik Ali Beylerin Milli Mücadele'ye karşı olan menfi tutumlarına (6) rağmen, halkın aydınlatılmasında hizmet almıştır.

Erzurum Kongresi'ne delege seçilmesine (7) rağmen, anılan Valilerin İstanbul Hükümeti'nden yana olup kongreye katılmaları önleme çabaları, yapılan tutuklamalar, Diyarbakır'a gelen İngiliz Noel'in bölücü propagandaları, Ermenistan teşkili kuşku ve söylentilerinin doğurduğu şaşkınlık, gidiş zorluğu ve yollardaki asayişsizlik gibi bazı sebepler kongreye katılmasını engellemiştir (8).

Diyarbakır Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurucu üyesi de olan Hacı İbrahim Efendi, Ankara Fetvası'nı Diyarbakır Müftüsü olarak "El-hac (9) İbrahim" ismiyle imzalamıştır (10).

Diyarbakır Müftüsü iken, 1925 öncesinde vefat etmesi muhtemel olan (11)

Hacı İbrahim Efendi'nin ailesi "ULUĞ" soyadını almıştır.