Hit (5330) K-630

Mecmuai Saz ü Söz

Yazar Adı : Ali Ufki Bey İlim Dalı : Müzik
Kitap Dili : Kitap Tipi :
Konusu : Sitedeki Kayıt Türleri :
Ekleyen : Nurgül Çepni/2008-10-06 Güncelleyen : /2014-09-29

Mecmûa-i Sâz ü Söz'

Ali Ufkî Bey (ö. 1675) tarafından derlenen mûsiki antolojisi.
Leh asıllı bestekâr ve musikişinas Santûrî Ali Ufkî Bey'in mûsikiyle ilgili üç çalışması arasında en kapsamlı olanıdır. Diğer iki eserden biri, çeşitli bölümleriyle Mecmûa-i Saz ü Söz'deki güfte ve notalar arasında benzerlik bulunan, bir plan içerisinde yazılmamış, Ali Ufkî Bey'in İstanbul'a gelmesinden çok önce kaleme alındığı anlaşılan, bu özelliklerinden dolayı "Mecmûa-i Sâz ü Söz Müsveddeleri" olarak nitelendirilen Mecmua diğeri ise mezmûr adlı dinî metinlerin güftelerinin ve notalarının derlendiği Mezmûrîar adlı eserdir.Türk mûsiki tarihinin en önemli belgeleri arasında yer alan ve Türk mûsikisinin ilk nota koleksiyonu kabul edilen Mecmûa-i Sâz ü Söz'ü müellifin Osmanlı sarayında meşkhânede görevli iken 1060 (1650) yılında yazmaya başladığı kaydediliyorsa da bitiş tarihi hakkında kesin bilgi yoktur. Eserin başında "Hazâ Mecmûa-i Sâz ü Söz" ibaresi yer almaktadır.
XVI ve XVII. yüzyıllara ait pek çok sözlü eser ve saz eserinin güftesiyle birlikte derlendiği kitap, farklı bir kalemden çıktığı anlaşılan ve Latin harfleriyle yazılan içindekiler kısmıyla başlar. Bunu, yirmi iki değişik makama göre tasnif edilen ve fasıllar halinde sıralanan mûsiki eserleri takip eder. Ali Ufkî Bey'in kendi bestelerini de içeren, toplam 544 adet notaya alınmış sözlü eser ve saz eserinin yer aldığı kitapta sırasıyla şu fasıllar bulunur: Hüseynî, muhayyer, neva, uşşak, bayatî, acem, sabâ, çargâh, segah, rast, mahur, eviç, ırak, nihâvend, uzzâl, nîşâbur, sün-büle, şehnaz, nikriz, buselik, aşiran buselik ve hisar. Bu fasıllar içinde ayrıca acem aşiran. eviç hûzî, gerdaniye, tâhir, muhâlif-i ırak, muhayyer sünbüle. Serk nihâvend makamlarında eserlerin notalarına da rastlanmaktadır. Eserde ilâhi, savt, tevhid ve teşbih formunda otuz beş, peşrev ve saz semaisi formunda 204 eser yer almaktadır. Diğerleri ise nakış, murabba, raks ve raksiyye (hiciv ve oyun muhtevalı), semai, şarkı, tekerleme, yelteme, türkü, varsağı formlanndaki eserlerin notalarıdır. Bunların yanı sıra kitapta çeşitli yazı karakterleriyle manzum ve mensur metinler de bulunmaktadır. Arapça, Farsça ve Osmanlı Türkçesi'yle olan bu metinler gazel, muhammes, tahmîs, rubâî, tarih düşürme, kıta, müfred beyitler; nasihatler, tarih düşürmeler, ilâç tarifleri, mûsikiyle ilgili metinler, âyet ve hadislerden ibarettir.
Ölçü çizgisinin ve sus (es) işaretinin yer almadığı kitapta (sadece bir eserde ese benzer bir işaret tesbit edilmiştir) dört değişik anahtar kullanılmış, bazı eserlerde porte başında anahtar konmamıştır. Kitapta rastlanan değiştirme işaretleri de bugün algılandığı ve kullanıldığı biçimde değildir. Pek çok eserin usul adının verilmediği, ancak bazan bir usulün birden fazla şekille ifade edildiği kitapta usul ifade eden kırk iki değişik şekil altında on altı usul kullanılmış olup bunlar beref-şan, çenber, fahte, devr-i kebîr, darb-ı fetih, devr-i revân, düyek, evfer, hafif, fer', hâvî, muhammes, nîm devir, nîm sakil, sakil ve semai usulleridir. Ancak usuller için kullanılan şekillerin de tutarlı olmadığı, devr-i kebîr, evfer ve semai usullerinin bugünkü kullanımından farklı olduğu görülmektedir.
Mecmûa-i Sâz ü Söz'ün müellif hattı tek nüshası Londra'da British Museum'-da kayıtlıdır. Bu yazmanın varlığından ilk defa Jacob Spon adlı bir Fransız söz etmiştir. Seyahat münasebetiyle 23 Eylül - 16 Ekim 1675 tarihleri arasında İstanbul'da bulunan Spon, 1678'de yayımladığı seyahatnamesinde arkadaşıyla beraber kendisine İstanbul'da "Hally Beg" adlı Polonya asıllı bir mühtedi tarafından yazılan bir Türkçe şarkı mecmuasının gösterildiğini kaydeder. Bir şekilde koleksiyoncu Sir Hans Sloane'nin eline geçen eser onun 1753'te ölümüyle British Museum'a bağışlanmıştır.
Eseri Türkiye'de ilk defa yazdığı bir makale ile Çağatay Uluçay tanıtmış bunu kitap üzerinde yapılan pek çok inceleme takip etmiştir. Haydar Sanal'm Mehter Musikisi adlı eserindeki (İstanbul 1964) bazı mehter havalarını bu mecmuadan tesbit etmesi, Cafer Ergin'in kitapta yer alan Arapça, Farsça ve Osmanlıca metinleri Latin harflerine çevirerek Musiki Mecmuasında neşretmeye başlaması (yanda kalan bu yayım daha sonra H. İbrahim Şener tarafındanyine aynı dergide tamamlanmıştır) bu konudaki önemli çalışmalar olarak dikkati çeker. Şükrü Elçin taraf ından yayıma hazırlanarak tıpkıbasımı gerçekleştirilen Mecmûa-i Sâz ü Söz üzerinde (İstanbul 1976; Ankara 2000) en önemli çalışmaları Muammer Uludemir'in yapmış olduğunu Özellikle belirtmek gerekir. Uludemir bu çalışmalarında mecmuada geçen usuller, değiştirme işaretleri, anahtarlar gibi teknik bilgilerle beraber notaların tamamını bir üste halinde vermiş, ayrıca eser içindeki saz semaisi, murabba ve türkülerin transkripsiyonlu metinlerini yayımlayarak pek çok yeni eseri Türk mûsikisi repertuvarına kazandırmıştır. Ancak eserin birtakım yardımcı teknik bilgi ve araştırmalarla, orijinal metnin Latin harflerine ve eski Batı notasıyla yazılan notaların günümüz Batı notasına çevrilmesiyle M. Hakan Cevher tarafından hazırlanan neşri [596]bu konuda şimdiye kadar yapılan en kapsamlı yayımdır.

...
Otel Tekstili antalya escort sakarya escort mersin escort gaziantep escort diyarbakir escort manisa escort bursa escort kayseri escort tekirdağ escort ankara escort adana escort ad?yaman escort afyon escort> ağrı escort ayd?n escort balıkesir escort çanakkale escort çorum escort denizli escort elaz?? escort erzurum escort eskişehir escort hatay escort istanbul escort izmir escort kocaeli escort konya escort kütahya escort malatya escort mardin escort muğla escort ordu escort samsun escort sivas escort tokat escort trabzon escort urfa escort van escort zonguldak escort batman escort şırnak escort osmaniye escort giresun escort ?sparta escort aksaray escort yozgat escort edirne escort düzce escort kastamonu escort uşak escort niğde escort rize escort amasya escort bolu escort alanya escort buca escort bornova escort izmit escort gebze escort fethiye escort bodrum escort manavgat escort alsancak escort kızılay escort eryaman escort sincan escort çorlu escort adana escort