Allah / Ahmet Saim Kılavuz

Abbas Mahmûd el-Akkâd'ın (1889-1964) çeşitli din ve felsefelerin

Allah hakkındaki görüşlerini inceleyen ve İslâmiyet'teki Allah inancının mükemmelliğini savunan eseri.

Başlangıçtan günümüze kadar insan­lığın tanrı anlayışı ile insandaki din duy­gusunu ele almaktadır.

eser bir giriş. Üç bölüm ve bir sonuç kısmından oluşur.

Birinci bölümde akidenin menşei ve mahiyeti ele alınarak bu konuda Taylor, Max Müller, Freud gibi araştırıcıların görüşleri ile totemizmin insanlığın İlk dini olduğu şeklindeki görüş tenkit edilir.

Daha son­ra tanrı inancının tarih boyunca geçirdi­ği merhaleler üzerinde durularak "Kevnî Şuur" bastığı altında varlık, varlığın ni­teliği, zaman mefhumu, insandaki din duygusu gibi konulara temas edilir.

Te­lepati, telerji, ipnotizma, psikometri, ruh çağırma, tecrübî psikoloji gibi ruh bilim­lerinin uzmanlarına ait görüşler ve bun­ların değerlendirilmesine yer verilir.

"Al­lah Zâttır" başlığı altında da Allah'ın var­lığının "zât'tan başka bir kelime ile ifade edilemeyeceği belirtilerek bu konudaki Eski Mısır, Hint Çin. Japon, İran. Bâbil ve Yunan telakkilerinden bahsedilir.

İkin­ci bölümde "Dinde Yeni Dönem” adını taşımaktadır. kitabî dinlerle felsefedeki ilâh anlayışı üzerinde durulur.

Bu bölüm­de Yahudiliğin Yehova ve mesih telakki­si. Sokrat öncesi ve sonrası ilkçağ filozoflarının tanrı ve âlem anlayışları, Hı­ristiyanlığın teslis ve mesih inancı, islâ­miyet'teki Allah akidesi kısmında da Al­lah'ın zâtı ve sıfatlan ile diğer din ve felsefelerdeki ilâh telakkilerinden ayrıl­dığı hususlar açıklanır.

Üçüncü bölümde "Felsefeden Sonra Dinler" adını taşımaktadır.

Öncelikle felsefenin gelişmesin­den sonra semavi dinlerin durumu in­celenir, ilk olarak Yahudiliğin durumu, yahudi filozof Philon ile Mûsâ b. Meymûn'un felsefe ile yahudi itikadını telif etme çabaları anlatılır.

Daha sonra Hı­ristiyanlığın durumuna, hırıstiyan İlâhi­yatçı Orlgene, Arius, Nestür (Nestorius). Saint Augustin ve Saint Thomas'nın fi­kirlerine temas edilir.

Son olarak da is­lâm'ın durumu ele alınır, imamet, kazâ-kader, Allah'ın sıfatları konusunda ortaya çıkan görüşler incelenir.

Son kısımda kitabî dinlerden sonra fel­sefenin durumu anlatılırken, Descartes, Berkeley, Spinoza, Leibnitz, David Hume, Stuart Mill, Kant. Hegel gibi Yeni ve Ya­kınçağ filozoflarının tanrı âlem ilişkisi hakkındaki görüşleri ele alınır.

Bu ko­nuda tasavvufi düşünceye ayrılan kısım­da ise Sûfiyyenin Allah-âlem telakkisi açıklanır.

Allah'ın varlığının delilleri bah­sinde, filozofların Allah'ın varlığını is­pat etmek için kullandıkları delillerin en meşhurlan olan burhân-ı kevnî (kozmo­lojik delil), burhân-ı gaî (teleolojik delil), ekmel varlık delili ve ahlâk delili ile bun­lara yöneltilen itirazlar ve cevapları be­lirtilerek materyalizmin dayandığı te­sadüf prensibi reddedilir.

Kur'ânî deliller kısmında, isbât-ı vâcib'e temas eden bazı âyetler zikredilerek bu âyetlerin ik­na yönünden en kuvvetli deliller olduğu belirtilir.

Çağdaş filozofların görüşlerinin ele alındığı kısımda Stuart Mill. william James, Spengler. Nietzsche ve Hartmann'ın fikirleri aktarılıp bunlann tahlil ve tenkitleri yapılır.

Tabii ilimler ve ila­hiyat bahisleri konusunda Arthur Stan­ley Eddington, James Hopwood Jeans, Albert Einstein, Cressy Morrison gibi po­zitif bilimlerde meşhur olan âlimlerin Allah'ın varlığına dair görüşleri açıklanır.

Sonuçta ise tevhid akidesinin inançla­rın en üstünü, İnsanın akıl ve fıtratına en uygunu olduğu, aklın İman konusun­da büyük role sahip bulunmakla birlik­te temel unsur teşkil etmediği, hissin, şuurun ve apaçık hakikatlerin de akıl gibi imanda etkili olduğu belirtilir.

Akkâd eserinde, dinleri ve felsefî ce­reyanları çok iyi bilen bir düşünür ola­rak bunların İnanç konusundaki görüş­lerini tenkit ve tahlile tâbi tutabilmiştir. Bu yönüyle kitap. İlim-felsefe-akîde ara­sındaki ilişkileri inceleyen ve Allah'ın var­lığını ispat etmek için kaleme alınan ye­ni ilm-i kelâm devrine ait bir eser ma­hiyetindedir.

Baskıları :

İlk defa 1947 yılında Kahire'de yayımlanan eserin birkaç baskısı yapılmıştır.

Eser ayrıca "Mevsûatü Abbâs Mahmûd el-Akkâd" adlı külliyatın I. cildi (15-316) İçinde neşredilmiştir (Bey­rut 1970).

BİBLİYOGRAFYA:

Akkâd. Allah, Kahire 1947; "'Akkâd. 'Ab­bas Mahmûd", Mu.A II, 1229; el Kâmûsû'l-Islamî, V. 425.