Hit (3955) K-1247

el Mahsul

Yazar Adı : Fahreddin er Razi İlim Dalı : Fıkıh
Kitap Dili : Kitap Tipi :
Konusu : Sitedeki Kayıt Türleri :
Ekleyen : /2014-09-26 Güncelleyen : Fıkıh Dersleri/2014-09-27

el-Mahsul
Fahreddin er-Râzî'nin (ö. 606/1210) fıkıh usulüne dair eseri.

Tam adı el-Mahsûl fî 'ilmi usûli'l-fıkh olan eser fıkıh usulünün mütekellimîn metoduyla yazılmış önemli kitaplarından biridir.
Râzî eserinde, mütekellimîn ekolünün kendinden önceki dört önemli fıkıh usulü kitabı olan Kâdî Abdülcebbâr'ın el Umed, Ebü'I-Hüseyin el-Basrî'nin el-Mutemed, İmâmü'I-Haremeyn el-Cüveynî'nİn el-Burhân fi usûli'l-fıkh ve Gazzâlî'nin el-Müstasfa'sını cem' ve ihtisar ederek yeni bir tertip ve tasnife tâbi tutmuştur.
Aynı eserlerden ihtisar edilerek meydana getirilen bir diğer fıkıh usulü kitabı da Seyfeddin el-Âmidî'nin el-İhkâm'ıdır.
Ancak İbn Haldun'un da işaret ettiği gibi el-İhkam'da daha ziyade görüşlerin tahkikine ve meselelerin ayrıntılarına ağırlık verilirken el-Mahsul'de deliller ve ihticâc üzerinde durulmuştur. Bu iki eserin, söz konusu yaklaşım farklılıklarına rağmen en azından mensup oldukları mütekellimîn mesleği içerisinde orijinal bir üslûp ve sistematikle yazılan temel metinler serisinin en son İki kitabı olma gibi bir değeri paylaştıkları söylenebilir.

Fahreddin er-Râzî, el-Mahsûl'ü otuz yaşları gibi ilim hayatı bakımından çok genç sayılabilecek bir dönemde kaleme almış ve 576 (1180) yılında tamamlamıştır.
Eser, yazıldığı tarihten itibaren fıkıh öğrencileri ve ilim adamları tarafından büyük rağbet görmüş ve pek çok kişi tarafından istinsah edilmiş, hatta tahrife varacak düzeyde çeşitli istinsah farklılıklarına uğramıştır.
Daha müellifinin sağlığında temel bir kaynak olarak kullanılmaya başlanan el-Mahsul'ün birçok kütüphanede yazma nüshaları bulunmakta olup çeşitli baskıları ve Tâhâ Câbir el-Ulvânî tarafından altı cilt halinde tahkikli neşri yapılmıştır.
el-Mahsûl'de fıkıh, fıkıh usulü, ilim, zan, nazar, delil, emare gibi terimler hakkında kısa açıklama yapıldıktan sonra sırasıyla şeri hüküm. Kur'an ve Sünnet lafızlarından hüküm çıkarmaya yarayan dil ve yorum kuralları (lugavî ve lafzî meseleler), icmâ, haber, kıyas, teadül ve tercih, ictihad, fetva konuları ele alınmıştır. Bab ve fasıl sistematiği üzerine kurulu olan eserde, muhalif görüşler ve delilleri bazan ait oldukları şahıs ve ekoller de belirtilerek ayrıntılı biçimde aktarıldıktan sonra bunların tartışması yapılmış ve kitap genel olarak diyaloglar halinde yazılmıştır.
Fıkıhta Şafiî, akaidde Eş'arî mezhebine mensup olan Fahreddin er-Râzî'nin bu eserinde temel olarak mezhebinin genel eğilimlerinden dışarı çıkmadığı görülür.
Onun el-Mahsûl'de en çok tenkit ettiği mezhepler arasında Mu'tezile. Hanefîler. Haşviyye Mürcie (1, 545), Şîa (II, 68), Haricîler (III, 340) gibi çeşitli gruplar yer alır. Bununla beraber Fahreddin er-Râzî'nin zaman zaman kendi mezhebine mensup âlimlerin çoğunluğunun benimsediği bir görüşe muhalefet ettiği de olmuştur (II, 149).
Hatta el-Mahsul'ü yazarken en çok yararlandığı kişi, kelâm tarihinde Eş'arîler'in en büyük muhalifleri olan Mu'tezile mezhebine mensup Ebü'l-Hüseyin el-Basrî olmuş, ona nadiren muhalefet ederken (II, 7), çok defa görüş ve sözlerini aynen nakletmiş veya benimsemiştir (l, 223; II, 22, 42, 91, 225, 250, 266; III, 9,67. 210).

Bu arada el-Mahsûl'ün temel kaynaklarından biri olan el-Müstasfâ'nın müellifi ve Şâfiî-Eş'arî mezhebinin önder şahsiyetlerinden biri olan Gazzâlî ile uyumu yanında (II, 192) sık sık ondan farklı düşündüğü de olmuştur (11, 229, 340-342; 111, 160,232).

Fahreddin er-Râzî el-Mahsûlde yukarıda zikredilen dört usul eserini esas almışsa da Ebû Hanîfe, Şafiî, Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî, îsâ b. Ebân, Kerhî, Muhammed b. Dâvûd ez-Zâhirî, Cessâs ve Debûsî, İbn Süreye, Ebû Bekir es-Sayrafî, İbn Fûrek ve Bâkıllânî gibi diğer fakih ve usulcülerin görüş ve eserlerine de sıkça atıfta bulunur (I, 117, 120, 209, 210, 399, 462; II, 229, 342, 423, 500; III, 345). Özellikle dil ve lafızla ilgili kavramların tanımları sırasında Arap edebiyatından destek alır; Halîl b. Ahmed, Sîbeveyhi, Asmaî, Müberrid, Ebû Ali el-Fârisî, İbn Cinnî, Abdülkâhir el-Cürcânî gibi Arap dilcilerinin görüş ve eserlerine müracaat eder (I, 404, 507; il, 539).
Kelâm tartışmalarında müellif bilhassa Nazzâm, İbn Küllâb, Ebü'l-Hüzeyl el-Allâf, Ebû Ali el-Cübbâî, Ebû Hâşim el-Cübbâî, Ebü'l-Hasan el-Eş'arî ve Ebû Abdullah el-Basrî gibi kelâmcıların görüş ve eserlerinden yararlanmış, onlardan sıkça söz etmiştir (I, 210, 371, 372, 399; H. 66, 433, 614; 111, 334,487).

el-Mahsûl'ü fıkıh usulünün temel kaynaklarından biri ve mütekellimîn metodunun klasik çizgisinin belki de en iyi temsilcisi haline getiren en önemli özellik, müellifinin kelâm ve mantık ilmine derin nüfuzu ve esere kazandırdığı sistematik örgüdür.
el-Mahsûl'de Fahreddin er-Râzî'nin kelâmcılığı ile mantıkçılığı bir araya gelmiştir. Eserin sade ve açık bir üslûbu vardır. Özellikle lafız ve dil konuları formel olarak mantık esas alınıp telif edilmiş, kitap, sistematik kurgusuyla âdeta kendinden sonra bu ekolde yazılan usul eserleri için de örnek oluşturmuştur. Daha sonra telif edilen eserler üzerinde kalıcı bir etkiye sahip olan el-Mahşûl'ün şerh ve ihtisarları bu sebeple önemli bir yekûn tutmakta olup bunların başlıcaları şunlardır:

Şerhleri:

1. Şehâbeddin el-Karâfî, Nefâisü'l-usûl fî şerhil-Mahsûl.
el-Mahsûl'ün en hacimli şerhlerinden biri olan eserde önce el-Mahsul'den yaklaşık bir fasıl büyüklüğünde metinler nakledilmekte, ardından burada geçen görüşler uzun uzun tartışılmaktadır.
2. Muhammed b. Mahmûd el-İsfahânî, el-Kâşif ani'l-Mahsûl.
Büyük ölçüde tamamlanmış bir şerh olup kıyas bahsinin sonuna kadar gelir.
3. Safıyyüddin el-Hindî, Şerhu'l-Mahsûl.

Muhtasarları:

1. Fahreddin er-Râzî, el-Müntehab (Hâsılü'l-Mahsûl).
Yazma nüshasında ve Kâtib Çelebi tarafından [464] bu muhtasarın bizzat müellif tarafından yazıldığı kaydedilmekte, Karâfî ise Fahreddin er-Râzî'nin öğrencilerinden Hüsrevşâhî'nin kendisine bu eserin Ziyâüddin Hüseyin'e ait olduğunu haber verdiğini belirtmektedir
2. Tâceddin el-Urmevî, el-Hûsıl mine'l-Mahsûl .
Bu muhtasarı İbn Râşid Tuhfetü'l-vâhil (Nuhbetü'l-vasıl) fî şerhi'l-Hâsıl adıyla şerhetmiş, Kâdî Beyzâvî de tekrar ihtisar ederek fıkıh usulüne dair meşhur eseri Minhâcü'l-vüsûl ilâ İlmi'l-usûl'ünü meydana getirmiştir. Kâdî Beyzâvî'nin Minhâc'ı üzerine çeşitli âlimler tarafından yaklaşık otuz şerh yazılmıştır.
3. Sirâceddin el-Urmevî, et-Tahsîl mine'l-Mahsûl
Esere Bedreddin Muhammed b. Es'ad et-Tüsterî Hallü ukadi't-Tahsîl adıyla bir şerh yazmıştır.
4. Şehâbeddin el-Karâfî, Tenkîhu'l-fusûl fî ilmi'l-usûl.
Karâfî, fürûa dair hacimli eseri ez-Zahire'ye mukaddime olmak üzere Kâdî Abdülvehhâb'ın el-İfâde, Bâcî'nin el-İşare, İbnü'l-Kassâr'ın et-Talîk fi'l-hilâf ve Fahreddin er-Râzi'nin el-Mahlûl'ünden usul konularını özetlemiş ancak bu muhtasar çok tutulunca buna hususi bir şerh yazarak Şerhu Tenkihi'l-fusûl adını vermiştir. Herhalde, bu şerhin aslından söz ederken Tenkihu'l-fusûl İ'htisâri'l-Mahsûl diyerek sadece el-Mahsûl'ün ismini zikrettiğinden Tenkihu'l-fusûl'ün yalnızca el-Mahsûl'ün ihtisarı olduğu görüşü yaygınlık kazanmıştır.
5. Emînüddin Muzaffer b. Muhammed et-Tebrîzî, Tenkihu'l-Mahsûl.
6. Cemâleddin Muhammed b. Muhammed el-Mukrî, Necmü'l-usûl fî mesâyili'l-Mahsûl.
7. Alâeddin Ali b. Muhammed el-Bâcî, Gayetü's-sûl,
8. Şem-seddin Muhammed es-Semerkandî, Tahsîlü'l-usûl min Kitabi'l-Mahsul.

İmâdüddin Muhammed b. Yûnus el-Erbîlî, İbn Dakîkul'îd, Necmeddin et-Tûfi ve Abdürrahim b. Muhammed el-Mevsılî de el-Mahsûl'ü ihtisar eden âlimlerdendir.

...
Otel Tekstili antalya escort sakarya escort mersin escort gaziantep escort diyarbakir escort manisa escort bursa escort kayseri escort tekirdağ escort ankara escort adana escort ad?yaman escort afyon escort> ağrı escort ayd?n escort balıkesir escort çanakkale escort çorum escort denizli escort elaz?? escort erzurum escort eskişehir escort hatay escort istanbul escort izmir escort kocaeli escort konya escort kütahya escort malatya escort mardin escort muğla escort ordu escort samsun escort sivas escort tokat escort trabzon escort urfa escort van escort zonguldak escort batman escort şırnak escort osmaniye escort giresun escort ?sparta escort aksaray escort yozgat escort edirne escort düzce escort kastamonu escort uşak escort niğde escort rize escort amasya escort bolu escort alanya escort buca escort bornova escort izmit escort gebze escort fethiye escort bodrum escort manavgat escort alsancak escort kızılay escort eryaman escort sincan escort çorlu escort adana escort