| Künyesi : | Lakabı : Eşref |
| Tabakası : 20.Yüzyıl | E-Posta : |
| D.Yeri : Gelenbe / Kırkağaç / Manisa | D.Tarihi : 1846 |
| Ö.Yeri : Kırkağaç / Manisa | Ö.Tarihi : 22.May.12 |
| Görevi : Kaymakam,Şair | Uzm.Alanı : Şiir |
| Görev Aldığı Kurumlar : | Mezuniyet : |
| Bildiği Diller : Arabça, Farsça, Osmanlıca | Mezhebi : İtikad : , Amel : , Ahlak : |
| Ekleyen : Serkan Boztilki/2008-01-22 | Güncelleyen : /0000-00-00 |
Eşref
Babası Hafız Ağa diye anılan Usulîzade Hafız Mustafa Efendidir.
Gelenbevi İsmail Efendi sülâlesine mensuptur.
İlköğrenimini memleketindeki Sıbyan Mektebinde yaptı.
Manisa Hatuniye Medresesinde Arapça ve Farsça öğrenim gördü, hafızlığa çalıştı.
Manisa Valiliğinde tahrirat kâtipliği (1870) ile göreve başladı;
Turgutlu, Akçahisar, Alaşehir'de mal müdürlüğü (1873-75) yaptı.
1879'da Fatsa kaymakamlığına atandı.
İçki ve eğlenceye düşkünlüğü nedeniyle görevini gereğince yapamıyordu.
Adı bir yolsuzluğa karışınca görevinden alındı.
Beraat edince Çapakçur, Hizan, Ünye, Tirebolu, Akçadağ, Garzan, Acıpayam, Buldan, Kula, Kırkağaç, Daday ve Gördes kaymakamlıklarında bulundu.
Gördes kaymakamı iken siyasî suçlu olarak tutuklanıp İstanbul'a getirildi,
İzmir’deki evinde sakıncalı evrak bulundurmaktan bir yıl hüküm giydi (1902).
İzmir'de gözetim altında tutuldu.
Tahliye edilince Mısır'a kaçtı (1903).
Mısır'dan Paris'e, İsviçre ve Kıbrıs'a geçti.
Yeniden döndüğü Mısır'da çıkardığı Curcuna adlı mizah gazetesinde II. Abdülhamit yönetimiyle yoğun bir mücadeleye girişti.
Hiciv şiirlerini topladığı dört kitabı da Mısır'da yayımlandı.
İkinci Meşrutiyet'in ilanı üzerine İstanbul'a döndü (1908).
Eşref, Musavver Eşref dergilerini çıkarıp başyazarlığını yaptı.
Bir bölüm şiir ve yazılarını ise İzmir’de çıkan Edeb Yahu dergisinde yayımladı.
Meşrutiyet devrinde Kasaba ilçesi kaymakamlığı ve Adana vali yardımcılığı yaptı (1908-09), memurluğu lağvedilince "mazuliyet" aylığı bağlandı.
Dört kez evlendi, ilk eşinden bir kızı, üçüncü eşinden bir kızı bir oğlu oldu.
İçki nedeniyle vereme yakalanarak Kırkağaç'ta evinde öldü,
mezarı Kırkağaç'ta istasyon yolundadır.
Mezar taşında şu dörtlük yazılıdır:
"Kabrimi kimse ziyaret etmesin Allah için,
Gelmesin reddeylerim billahi öz kardaşımı;
Gözlerim ebnâ-yı âdemden o rütbe yıldı kim,
İstemem ben Fatiha, tek çalmasınlar taşımı"
Türk edebiyatının en büyük hiciv (yergi) şairi olarak ün kazanan Eşref, tüm şiirlerini divan edebiyatı formları ile hiciv türünde yazmış olup, birçok şiiri müstehcenlik derecesinde argo kelimelerle doludur.
Şiirlerinde Abdülhamit yönetimi döneminde gözlemlediği haksızlıklar ile batılılaşmayla birlikte ortaya çıkan komiklikleri keskin bir dille ve hayranlık uyandırıcı zekice buluşlarla dile getirmiştir.
Şiirlerinde kaside, gazel ve dört dize-lik kıta biçimlerini kullandı.
Aruzda başarılı değildi.
Dili oldukça sadedir. Şiirlerinden bazıları ünlü bazı manzumeleri tehzil yoluyla yazıldı.
1908'den sonra yazdığı şiirleri bir kitapta toplanmadı.
Gazetede tefrika edilip kitaplaşmayan çalışmaları şunlardır: Hepsi de Vakit'te tefrika edilen; Kuyruklu Yıldız (1929), Rüya (1929), Meclis-i Mebusan (1928), Ber-güzâr (1928-29), Kıtalar ve Hikâyeler (1929).
"İstibdat devrinde olduğu gibi, Meşrutiyet devrinde de, her türlü kanunsuzluğa karşı kalemini bir silâh gibi kullanmaktan çekinmeyen Eşref, yaşadığı çağda, özgürlükten yana olanlarca derin bir sevgi ve saygı ile karşılanmıştır. Yergileri, her sınıf halk arasında hızla yayılmıştır." (Cevdet Kudret)
"Bizde hiciv denince Nefi, Sürün, Bahâi Tıfli gibi birkaç isim hâtıra gelir. Halbuki ne bunlar heccav, ne de yaptıkları şey hicivdir. Bayağı sövmenin adına Divan Edebiyatı'nda hiciv diyorlar... Eşrefin en müstehcen kıtalarında bile, banalite'nin zerresi yoktur. İşte Eşrefi diğer hiciv şairlerinden ayıran en önemli nokta budur.
"Sonra, Eşref, hicvinin konusu ve muhtevası bakımından da diğerlerine benzemez. Şahsî iğbirarların kıtalarına konu olur. O, en çok, millet ve memleket hayatında gördüğü düzensizlikleri, aksaklıkları, bunlara sebep olan Şahısları diline doladı. Fakat burada şahıs, fert olmaktan çıkar; bir karakter, bir tip olarak belirir. Bunun birkaç istisnası vardır ki, asıl kaideyi bozmazelbet. Haksızlığa isyan ve onu hicvin ölümsüz diliyle teşhir, ruh yapısının temelini teşkil eder. Belki de hiçbir şair, onun kadar devrini karikatüri-ze ve karakterize edememiştir. Zaten onun ustalığı burada: Olardan büyütmüyor, bozmuyor da; vakıayı, sadece, karakteristik çizgilerle teşhir ediyor. Hicvi yıkıcı değil, yapıcı ve yaratıcıdır. "Eşrefin kıtaları birer espri komprimesi gibidir; kuvvetini, ifadesindeki şiddetten değil, esprisinin özelliğinden alır. Küfrederken bile başkadır, Usuli-zade Eşref olduğu daima bellidir. Bir kelime ile O, 'Eşrefane Hiciv' in, nev'i şahsına münhasır, mübdiidir. Eşrefi bir kül olarak mütalâa edecek bir eser, edebiyatımıza çok şey kazandıracaktır." (Hikmet Dizdaroğlu)
ESERLERİ:
