Hit (1680) Y-4660

Mehmed Rasim, Egrikapılı

Künyesi : Lakabı : Eğrikapılı
Tabakası : E-Posta :
D.Yeri : İstanbul D.Tarihi : 1688
Görevi : Hattat Uzm.Alanı : Hat Sanatı
Görev Aldığı Kurumlar : Mezuniyet :
Bildiği Diller : Mezhebi : İtikad : , Amel : , Ahlak :
Ekleyen : /2014-09-29 Güncelleyen : /0000-00-00

Mehmed Râsim, Egrikapılı(ö. 1169/1756)

Osmanlı hattatı.
1099'da (1688) dünyaya geldi. İstanbul'un Eğrikapı semtinde doğduğu için bu lakapla anılmaktadır. Babası aynı semtteki Molla Aşkı Mescidi'nin imamı hattat Yûsuf Efendi'dir. Suyolcuzâde Mehmed Necib Efendi'nin, doğumuna düşürdüğü Farsça "Bâd nâm-âver-i irfan Mehemmed Râsim" mısraını Mehmed Râsim sonradan kullandığı şahsî mührüne kazdırmıştır. Çocukluğunda tahsili esnasında babasından sülüs-nesih yazılarını öğrendikten sonra onun izniyle Hâşimîzâde Yedikuleli Seyyid Abdullah Efen-di'den derse başladı. Aklâm-ı sittenin her nevini ayrı ayrı meşkederek on sekiz yaşında icazetname aldı ve hocasının takdirini kazandı.
Galata Sarayı'nın 1126 (1714) yılındaki açılışında Mehmed Râsim, Sadrazam Şehid Ali Paşa tarafından buraya muallim tayin edildi ve yıllarca pek çok talebeye hüsn-i hat meşketti. Fakat bütün hat üstatları gibi Topkapı Sarayfna hoca olarak nakli arzusunu taşıyan Mehmed Râsim bu emeline ancak 1150'de (1737) erişebildi. Ta'Iik hattatı Nûr Mustafa Efendi'nin Ölümüyle açılan hat muallimliği Galata Sarayı'na ek olarak Mehmed Râsim'e verildi. Kendisinden sonra da Topkapı Sarayı'na hat hocası olacak hattatların Galata Sarayı'ndan naklen tayinleri bir teamül haline geldi. Aynı zamanda Sarây-ı Âmire kâtipliğine de getirilen Mehmed Râsim'e buradaki diğer hat üstatları ile birlikte ilk defa olarak hırka-i şerifi ziyaret şerefinin verildiğini Tuhfe-İ Hattatın nakletmektedir. 14 Şaban 1169'da (14 Mayıs 1756) veremden Ölen Râsim Efendi Eğrikapı dışındaki kabristana gömüldü. Hâlâ duran kitabesi, talebesi Mestçi-zâde Ahmed Efendi tarafından devrinin celî sülüs üslubuyla yazılmıştır.
Mehmed Râsim hayatı boyunca altmış mushaf, 1000 kadar en'âm ve Kehf sûresi, delâilü'l-hayrât ve vakfiye, hilye, kıta ve murakka', mesâbih-i şerif, meşârik-ı şerif yazdı. Eserlerini o devrin meşhur müzehhipleri olan Haydarpaşalı İbrahim Çelebi, Drağmanlı Süleyman Çelebi, Bursalı Abdurrahman Çelebi ve Sultanselimü Reşid Mustafa Çelebi bezemişlerdir. Mehmed Râsim'in Mustafa Rakım öncesi anlayışa göre yazdığı celî sülüs kitabelerden zamanımıza gelebilenleri, Azapkapı'daki Sâliha Sultan Sebili'nin altı beyitlikve iki çeşmesinin yirmi iki beyitlik kitabesi (1145/1732-33), Nuruosmaniye Camii cümle kapısındaki tarihsiz "İnne's-salâte ..." âyetidir. Bu sonuncusunun taşçı ustaların ihmali yüzünden aslına göre çok bozulduğunu nakleden Müstakimzâde, Sâliha Sultan kitâbesindeki "eliflerin de zülfesiz olduğunu yazmaktaysa da bunların zülfesi vardır. Muhtemeldir ki 1958 istimlâkinde yıkılan mektebin kitabesi öyleydi. Müstakimzâde, Mehmed Râsim'in yazılarını Galata Sarayı'na hoca oluncaya kadar "Mehmed min telâmîz-i es-Seyyid Abdullah" yahud "Mehmed İmamzâde", ondan sonra "Mehmed Râsim" veya "Mehmed Râsim İmamzâde", kırk yaşından itibaren sadece "Mehmed Râsim" olarak imzaladığını belirtmektedir. Ancak bu ayırıma uymayan imzalı eserlerine de rastlanmaktadır. İmamzâde Mehmed İmzasıyla yazdığı bazı kıtalarının aynı ismi taşıyan diğer bir hattatla karıştırıldığı da görülmüştür.
Üstatların yazılarını taklit etmekte büyük başarı gösteren Mehmed Râsim, talik hattını Hekimbaşı Kâtibzâde Mehmed Refî Efendi'den öğrenip elii iki yaşındayken icazet aldı, kendisi de Refî Efendi'ye sülüs ve nesihten icazet verdi. Ender görülen bu vaka için zamanında şu tarih düşürülmüştür: "Yazar tebrîki târihin bu iki izn için hâme / İcazet birbirinden aldı iki kâmil-i dânâ." Râsim Efendi, hürde ta'lik hattı ile bazı risaleler ve Enmûzecü'l-lebîb isimli kitabı istinsah ettiyse de bu eserlerin akıbeti belli değildir.
Medrese mezunu olduğu, Arapça ve Farsça'ya hâkimiyeti bulunduğu anlaşılan Mehmed Râsim'in seksen dört sayfa hacmindeki divançesi ve münşeat örneklerinin toplandığı bir yazma nüsha zamanımıza kadar gelmiştir. Bu divançe Râsim Efendi'nin şiir ve inşâ sahasında da başarılı olduğunu göstermektedir. Eserde kaside, gazel ve şarkı nevileri dışında birçok tarih manzumesi, münşeatta ise arz-ı hâl ve mektup numuneleri yer almaktadır. Nakşibendî tarikatına mensup bulunan Râsim Efendi hayatı boyunca kalemini abdestsiz halde divitine sokmamış olmasıyla da tanınır.
Mehmed Râsim, başta Sultan III. Ahmed ve I. Mahmud gibi sanat hâmisi padişahlar olmak üzere devrinin sadrazamlarından ve devlet adamlarından takdir ve alâka görmüş, çağının reîsü'I-hattâtîni kabul edilmiştir. Ancak münşeatındaki bazı belgelerden zaman zaman geçim sıkıntısı çektiği anlaşılmaktadır.
Sanat hayatı boyunca meşk ve tâlim tarafı ağır basan ve 1000 kadar hattat yetiştirdiği rivayet edilen Mehmed Râsim Müstakimzâde gibi bir hat ve hattatlar tarihi yazarına hocalık etmiş olduğu için Tuhfe-i Hattâtînde kendisinden tafsilâtlı olarak bahsedildiği gibi doksan dört öğrencisinin biyografisine de geniş yer verilmiştir. Bunlar arasında Mestçizâde Ahmed, Fethiyeli Ahmed Hıfzı (Şeyh Hamdullah'tan bu yana devam eden hattatlar şeceresi bu zat yoluyla zamanımıza kadar gelmiştir), Mehmed Hıfzı, Mustafa b. Hasan, Abdülkadir Hamdi, Abdurrahman Hilmi ve Bağdadî İsmail Enverî efendiler ilk hatırlanacak olanlardır. Râsim Efendi sanat hayatı boyunca Hafız Osman'ın üslûbuna bağlı kalmıştır.
Kendisinden yazı isteyenleri reddetmeyen Râsim Efendi'nin müze ve hususi koleksiyonlarda bulunan eserleri arasında Tbpkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'n-deki mushaf yirmi bir cüzü yazılmış eksik mushaf Amme cüzü iki en'âm Türk ve İslâm Eserleri Müzesi'ndeki mushaf en'âm murakka İstanbul Üniversitesi Kütüphane-si'ndeki murakka. Sakıp Sabancı Müzesi'ndeki murakka' ve en'âm sayılabilir.