İsmail Zuhdu (Yeni)(ö. 1221/1806)
Osmanlı hattatı.

Ünye'de doğdu. Kendisinden önce yaşayan ve aynı adı taşıyan diğer meslektaşından ayırt edilmek için "Yeni", "İkinci" lakaplarıyla veya Zühdî-i Sânî olarak anılmıştır.

1750'li yılların başında henüz gençken babası Mehmed Kaptan onu tahsil gayesiyle İstanbul'a götürdü. Hıfzını tamamladıktan sonra Eğrikapılı Râsim Efendi'nin önde gelen talebelerinden Morali Ahmed Hıfzîden sülüs, nesih ve rika' yazılarını meşketti.

Hat öğrenimini tamamlayınca Zühdî mahlasıyla icazet aldığı bilindiği halde icazetnamesi zamanımıza gelmediğinden tarihi belirlenememektedir. Ancak mevcut en eski eserinin ince nesihle yazılmış! 175 (1761) tarihli bir mushaf olduğuna bakılırsa bu tarihten önce icazete hak kazandığı anlaşılır.
1204 (1790) yılında bir talebesine verdiği İcazetnamede Eğrikapılı Râsim Efendi'nin öğrencilerinden Hacı Mehmed Emin Efendi'yi hocası olarak belirttiğine göre muhtemelen Ahmed Hıfzı Efendi'nin ölümünden sonra bu zattan da faydalanmıştır.
Müstakimzâde Tuhfe-i Hattâtîn'de, Eğrikapılı Râsim Efendi'nin yetiştirdiklerinden Mehmed Emin adlı dört ayrı hattat tesbit ettiği için bunlar arasında İsmail Zühdü'ye hocalık edenin hangisi olduğu anlaşılamamaktadır.
Ayrıca tarih olarak Tuhfe-i Hattâtîn'in sınır olan 1200 (1786) yıllarında tanınmış hattatlardan sayıldığı halde burada İsmail Zühdü'nün yer almayışı müellifin unutmasından kaynaklanmış olmalıdır.
İbnülemin Mahmud Kemal'in Son Hattatlar'da Mihalicî Mehmed Şâkir'den 1180'de (1766) icazet aldığı rivayeti ise bir kaynak gösterilmediğinden mesnetsiz kaldığı gibi İcazet tarihinde de bir uyumsuzluk vardır. Çünkü İsmail Zühdü bu yıllarda artık başarılı bir hat muallimi mertebesine erişmiştir. Nitekim üç yıl sonra kardeşi Mustafa Rakım Efendi'ye sülüs-nesih yazılarından icazet verecektir.
İsmail Zühdü, Sultan III. Mustafa'nın saltanat yıllarında (1757-1774) Enderûn-ı Hümâyun'un hat muallimliğine getirildi, vefatına kadar sürdürdüğü bu vazifesi dolayısıyla imzalarında "kâtibi sarâyı sultanî" veya "hâcei Enderûn-ı Hümâyun" unvanlarını kullanmaya başladı.
1 Şevval 1221'de (12 Aralık 1806) vefat eden İsmail Zühdü Edirnekapı Kabristanı'na defnedildi.
Baş taşı celî sülüs, ayak taşı celîta'lik hattıyla kardeşi Mustafa Rakım tarafından yazıldığı gibi manzum kitabenin metni de ona aittir.
Necmeddin Okyay ve Macit Ayral'a göre İsmail Zühdü, elinden tashihsiz harf çıkarmakta geçmişteki hattatlar içinde emsali bulunmayan bir üstattır. Eski hattatlar da tashihsiz yazarlar, fakat bu arada bünyesi bozuk harflere de yer yer rastlanabilirdi. İsmail Zühdü ise tashihe gerek duymayacak kadar düzgün harflerle yazmıştır.
Onun sülüs hattını yazarken tekrarladığı bir husus da aradaki bazı nokta ve işaretleri siyah mürekkeple değil zermürekkeple koyarak daha sonra etrafını tahrirlemesidir; bu ise yazıya ayrı bir cazibe kazandırır. İsmail Zühdü'nün sülüs-nesih yazılarındaki tavrı Hafız Osman üslûbundadır.
Zühdü Efendi mushaf, en'âm-ı şerif, delâilü'l-hayrât, hilye, pek çok murakka ve kıta yazmıştır. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde iki Mushaf-ı Şerif ile Emanet Hazinesi Zühdü Efendi'nin nesih yazıdaki sanat kudretini belgeleyen eserleri arasındadır. Ayrıca İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'nde nesih hatla yazdığı bir Amme cüzü bulunmaktadır. Ketebesinde Şeyh Hamdullah Efendi'nin hattından istinsah edildiği kayıtlı bulunan eserin yazılış tarihi belirtilmemiştir. Aynı kütüphanede nesih hattıyla bir de delâilü'l-hayrât mevcut olup 1212 (1797) yılında yazılmıştır.
İsmail Zühdü'nün yazdığı bir murakkaa 1310 Ramazanında (Nisan 1893) "diş kirası" mahiyetinde sahip olan Sami Efendi, o zamana kadar Mustafa Rakım yolunda celî sülüs yazıyorken bu murakka'daki sülüs satırların ilhamiyle celî üslûbuna yeni bir şive getirmiştir. Klasik üslûptaki sülüs-nesih hilyelerine de rastlanan İsmail Zühdü, yaşadığı devir için hayli ileri bir deneme olan leylek biçimindeki besmelesiyle de dikkati çeker.Ancak bu eseri zerendûd tarzında işleyen müzehhip 1213 (1798) yerine dalgınlıkla 1013 (1604) tarihini koymuştur.
Zamanını devamlı yazı yazarak geçiren İsmail Zühdü Efendi, İstanbul'un mesire yerlerine gittiği vakit bile kalemi elinden bırakmayan bir hattat olarak tanınmıştır. Nitekim Sâdâbâd'da, Yedikule bostanında, Çeşmemeydanı'nda yazdığını belirttiği kıtaları görülmüştür.
Kendisine sülüs hattı öğrettiği Şânîzâde Mehmed Atâullah Efendi de "şeyhül-hattâtîn" olarak andığı hocasının Ortaköy'deki yalılarına gelip haftalarca kaldığını ve kıtalar yazdığını tarihinde kaydetmektedir.
Atâullah Efendi'nin babası Şânîzâde Sâdık Efendi tarafından Ortaköy'ün Çevirmeci sokağı üzerinde yaptırılan çeşmenin zamanımıza gelebilen 1198 (1784) tarihli celî sülüs kitabesi de İsmail Zühdü tarafından yazılmıştır.
İsmail Zühdü, bilhassa Şeyh Hamdullah Efendi'yi ve Hafız Osman'ı taklit ederek yazdığı kıta ve karalamalanyla da hayranlık uyandırmıştır. Celî sülüste eski üslûba bağlı olarak yazdıklarına Ortaköy'deki çeşmenin, Eyüp-Defterdar arasındaki, III. Selim'in hemşiresi Şah Sultan'a ait türbenin (1215/1800) ve Fatih Nişancı Mehmed Paşa Camii hazîresindeki Hatice Hanım'a ait kabrin (1219/1804) kitabeleri örnek gösterilebilir.

Levha şeklinde eserleri de vardır. İsmail Zühdü Efendi pek çok hattat yetiştirmiştir. Kardeşi Mustafa Rakım ile İbrahim Şevki efendiler önde gelen talebelerindendir.