Muhammed B. Ali El-Udfuvî

Adı, künyesi ve nisbesi:

Müellifin adı, Muhammed b. Ali b. Ahmed künyesi de Ebû Bekr'dir. Nisbesi ise, doğmuş olduğu yer itibariyle el-Udfuvî, ülkesi itibariyle de el-Mısrî'dir.

Doğumu ve yetişmesi:

Muhammed, Mısır'ın Asvân şehrine yakın bir kasaba olan el-Udfûv'da 304/917'de hicrî aylardan Safer ayında doğmuştur.

Çocukluğu burada geçmiş, daha sonra Kahire'ye yerleşmiş ve ömrünü orada geçirmiştir. Ancak hangi tarihte ve kaç yaşında Kahire'ye gittiği belli değildir. Her nedense hayatını konu edinen biyografik eserler, müellifin tahsil hayatından öncesi yaşamış olmasından kaynaklamış olması kuvvetle muhtemeldir.

Tahsil hayatı ve hocaları:

Muhammed, küçük yaştan itibaren Mısır'da ilim tahsil etmeye başlamış ve iyi bir eğitim görmüştür. Öğrenim hayatında değişik hocalardan, zamanın tanınmış üstadlarından azami ölçüde istifade etme imkânı bulmuştur. Nitekim Ebû Ca'fer Ahmed b. Muhammed en-Nehhâs (ö. 338/950) gibi nahiv ve tefsir alanında büyük bir üstad ve otoritenin yanında bir müddet kalmış ve bu esnada ondan nahiv ve tefsir dersleri almıştır. Daha sonra bu hocasına ait eserleri rivâyet etme imkânı bulmuştur. Öte yandan, Ebû Ğânim el-Muzaffer b. Ahmed b. Hamedân (ö. 333/944)'dan kıraât dersleri, Sa'id b. es- Seken'den (ö. 353/964) de hadis dersleri almış ve yine ondan harf talimi yapmıştır. Ayrıca Ahmed b. İbrahim b. Câmi' (ö. 340/ 951'den sonra) ve el-Abbâs b. Ahmed (ö. ?)'den harf talimi yanında nahiv dersleri almıştır.

"et-Tâli'u's-Sa'îd" adlı eserin müellifi Ca'fer b. Sa'leb el- Udfuvî (ö. 748/1347) ed-Dânî'nin "Tabakâtu'l -Kurrâ"isimli eserinde müellif el-Udfuvî ile ilgili olarak şöyle dediğini belirtir:
"Kıraât ilmini Ebû Ğânim el-Muzaffer b. Hamedân’dan arz yoluyla almıştır.Harfleri Ahmed. b. İbrahim b. Cami' ile Sa'îd b. Seken'den dinlemiştir. Yine ondan İbn Mücâhid 'in "Kitâbu's-Seb'â" adlı kitabını okumuştur. Aynı şekilde Abbâs b. Ahmed ve diğer bazı kimselerden de yararlanmıştır. Nâfi' (ö. 169/785) kıraâtının İbn Sa'îd Verş (ö. 197/813) rivayetiyle ilgili kıraât imamlığında, geniş bilgisi ve derin bir vukufiyeti ile lehçesinin düzgünlüğü, Arap diline hakimiyeti ve manalardaki engin görüşü ile döneminde tekti."

Kaynaklarda müellifin sadece bu beş üstadının adının geçtiğini görmekteyiz. Hocaları bu sayı ile sınırlı mıdır? Yoksa başka hocaları var da kaynaklarda bahis konusu mu edilmemişlerdir? Bu sorulara cevap teşkil edecek bir bilgi edinilememiştir. Şimdi, söz konusu müellifin ustadlarını kısaca tanıtmaya ve onlarla ilgili bilgi sunmaya çalışalım.

Ebû Ca'fer Ahmed b. Muhammed en-Nehhâs:

Mısır'da doğmuş ve orada vefat etmiştir. Bir süre Bağdat'ta kalmış, daha sonra Mısır'a geri dönmüştür. Irak ziyaretinde oradaki alimlerle İlmî görüşme ve müzakerelerde bulunmuştur. Devrinin en büyük ve en saygın alimlerinden, nahiv ve tefsir mütehassıslarından biridir. Özellikle nahiv alanında devrinin en büyük otoritelerinden biri sayılmıştır. "Tefsîru'l-Kur’ân", "İrâbu'l-Kur'ân","Me'âni'l- Kur'ân", "el- Kat' ve'l- İtinâf" ve "Nâsihu'l-Kur'ân ve Mansûhuh" elliyi aşkın eserlerinden bazılarıdır.

Ebû Ğânim el-Muzaffer b. Ahmed b. Hamedân:

Mısırlı olan Ahmed b. Hamedân, nahiv ve kıraât ilimlerinde söz sahibi olmuştur. Ahmed b. Hilal'den arz yoluyla kıraât dersleri almıştır. Kendisinden de müellif el-Üdfuvî, Muhammed b. Horasân ve başkaları istifade ederek kıraât rivâyet etmişlerdir. Müellif, bu hocasından Verş(20) rivâyetini dinlemiş ve bu rivâyette derin bir vukufiyet kazanmıştır. Ebû Ğânim'in kıraât ilmi alanında "İhtilâfu'l-Kurrâi's-Sab'a" isimli bir eseri vardır.

Ebû Sa'îd b. Osman b. Sa'îd b. Seken el-Basrî:

Nisbesinden de anlaşılacağı gibi aslen Basralı olan İbn Seken, daha sonra Mısır'a yerleşmiştir. 294/907 yılında doğmuş ve 353/964 yılında da Mısır'da vefat etmiştir. Hadis alanında dönemin tanınmış alimlerinden biridir. Bu alanda "es-Sünen fi'l-Hadîs". "es-Sıhâhu'l- Me'sûre" ve "es-Sahîhu'l-Munteka" adlı eserleri vardır.

Ebu'L-Abbas Ahmed b. İbrahim el-Mısrî:

Mısırlı kıraât alimlerinden biridir; orada doğmuş ve yine orada 340/951'den sonra vefat etmiştir. Bekr b. Sehl'den kıraât rivâyet etmiş; kendisinden de müellif el-Udfuvî ile Ömer b. Muhammed, Münir b. Ahmed el-Haşşâb ve başkaları rivâyette bulunmuşlardır.

Ebû İsa el-Abbas b. Ahmed el-Ezdî el-Mısrî:

Mısır'da yetişip nahiv ve kıraât ilmi alanında söz sahibi olan zevattan biridir. Ubeydullah b. İbrahim el-Umerî, Muhammed b. Şucâ' 'dan kıraâtla ilgili rivâyette bulunmuş ve Ahmed b. Muhammed b. Osman er-Râzî 'den bu alanda dersler almıştır. Müfessir el-Udfuvî ile Ömer b. Muhammed de ondan kıraât rivâyetinde bulunmuşlardır.

Şahsiyeti ve İlmî seviyesi:

Müellif, almış olduğu iyi bir eğitim sonucunda gerek nahiv ve kıraât ilminde ve gerekse tefsir, Arap Dili ve Edebiyatı'nda güçlü bir isim olmuştur. Mısır'da, hatta Mısır'ın dışında da dönemin en saygın simaları ve üstadları düzeyine ulaşmıştır. Denebilir ki onların başında yer almış ve bu nedenle onun için "Mısır diyarının önderi ve alimi" deyimi kullanılmıştır.

el-Udfuvî'nin İlmî kudretinden yararlanmak üzere zamamn ileri gelenleri ve saygın bazı zevat, onun ilim meclislerine iştirak etmeyi adet haline getirmişlerdi. Dinine oldukça bağlı, zühd ve takva sahibiydi. Tek kelime ile ilmi ile amil bir zattı. Geçimini, Kahire'de odun ve kereste ticareti yaparak temin ediyordu.

İbn Sa'leb el-Udfuvî, müellifle ilgili olarak ed-Dânî'nin şöyle dediğini nakleder: "Osman b. Sa'îd b. Hassan el-Mukri (ö. ?)’den duydum; şöyle demiştir: 'Bir adam Ebû Bekir'e Kur'ân'daki bir âyetin irâbı ve anlamı konusunda bir soru sordu. O, bu soruyu bir kıraât vechine (okuyuş tarzına) göre cevaplandırarak âyete ona göre mana verdi ve ardından Ebû Bekr şöyle dedi:

Başka bir vecih ister misin?
Adam :

Evet, diye vevap verdi. Bunun üzerine Ebû Bekr başka bir veçhe göre âyete anlam verdi. Arkasından yine sordu:

Başka bir vecih ister misin?
Adam yine:

Evet, diye cevap verdi. Bu sefer de ayrı bir vecihi dikkate alarak ona cevap verdi. Nihayet bunu on veçhe kadar çıkardı. Bu yüzden adam kaktı ve Ebû Bekr'i alnından öptü ve onun için bir de şiir yazdı."

Talebeleri:

Daha önce de işaret edildiği gibi müellif, tefsir, kıraât, nahiv, Arap Dili ve Edebiyatı sahalarında büyük alimlerdendi. Onun bu İlmî kişiliğinden, sayıları bizce bilinmeyen ve genelde kaynaklarda "bir cemaat" diye tanımlanan pek çok kimse istifade etmiştir. Bunun sonucunda onun talebelerinden bazıları zamanın tanınmış alimleri olmuş, böylece hocaları el-Udfuvî gibi sahalarında söz sahibi ve otorite kabul edilmişlerdir. Nitekim talebelerinden Ebu'l-Hasen Ali İbrahim el-Havfî (ö. 430/1039), Mekkî b. Ebî Tâlib (ö. 437/ 1045) ve Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed et-Talemenkî (ö. 429/ 1038), bunlar arasında yer alırlar.

İbn İmâd (ö. 1089/1677), müellifin büyük bir ilim halkası olduğunu yazar. İbn Sa'leb el-Udfuvî, İbn Haddâd diye bilinen Ebû Ca'fer Ahmed b. Seh el-Ensârî et-Tuleytılî (ö. 389/999) ile Ahmed b. Muhammed b. Muhammed b. Ubeyde el-Umevî (ö. 400/ 1010)'nin müelliften nahiv konusunda yararlandıklarını yazar.

Muhammed b. el-Hüseyn b. en-Nu'mân (ö. 378/988), el- Hasen b. Süleyman (ö. 399/1009), Abdülcebbâr b. Ahmed b. Ömer et-Tarsûsî (ö. 420/1029), müellifin iki oğlu Ebu'l-Kasım Ahmed b. Muhammed el-Udfuvî (ö. ?), Abdurrahman b. Muhammed el- Udfuvî (ö. ?) ve Ebu'1-Fazl Muhammed b. Ca'fer b. Abdilkerim Bedîl el-Huza'î (ö. 408/1017), müellifin talebeleri rasında yer almışlardır. Şimdi bunları biraz daha yakından tanımaya çalışalım.

Ebu'l-Hasen Ali b. İbrahim b. Sa'id el-Havfî:

Mısır'da yetişen ve Ebû Bekr el-Udfuvî'nin yanında bazı Mağrib alimlerinden de ilim tahsil den el-Havfî, tefsirde, Arap Dili ve Edebiyatında mütehassıs olmuştur. Kendisinden de pek çok kimse istifade etmiştir. Yanında Ebu Ca'fer en-Nehhâs'ın bazı eserleri bulunuyormuş. "el-Burhân fî Tefsîri'l-Kur'ân'. "İ'râbu'l-Kur'ân" , "el-Muvazzah fi'n-Nahv". önemli eserleri arasında yer alır.

Mekkî b. Ebî Tâlib el-Kayravânî:

355/966 yılında doğmuş ve 437/1045'te vefat etmiştir. Aslen Kayravanlı olan Mekkî b. Ebî Tâlib Kurtuba'ya yerleşmiştir. Mekke ve Mısır'da tahsil görmüştür. Bu arada el-Üdfuvî'den bir süre ders almıştır. Aldığı iyi bir eğitim sonucunda Kur'ân ilimleri ve Arap Dili sahasında sayılı alimlerden olmuştur. Eserleri çok olan zatlardan biridir. "Müskilu İrâbi'l-Kur'ân". "Tefsîru Müskili Garîbi'l-Kur'ân", "el-Hidâve fi't-Tefsîr" ve "el-îdâh li Nâsihi'l-Kur'ân ve Mensûhih" , önemli eserlerinden bazılarıdır.

Ebu'l-Fazl Muhammed b. Ca'fer el-Huza'î:

332/944 yılında doğmuş olan el-Huzâ'î, kıraât, hadis ve tarih alanlarında temayüz etmiştir. Özellikle kıraât sahasında meşhurdur. Müellif el-Udfuvî'nin dışında kıraât ilmini el-Hasen b. Sa'îd el- Mutavvi'î, Akıl b. Ali el-Basrî, Ebû Ca'fer Ömer b. İbrahim Ahmed el-Kettânî, İbrahm b. Ahmed el-Mervezî , Muhammed b. Halil el-Ehveş ve daha birçok üstaddan arz yoluyla almıştır. Irak, Şam, Mısır ve İran'da bulunmuştur. "el-Müntehâ fi'l- Kıraâti'l-Asr". "Tehzîbu'l-Edâ fi's-Seb'" ve "el-Vâzih fi't-Târîh" adlı eserleri vardır.

Ebu'l-Kasım Abdülcebbâr b. Ahmed et-Tarsûsî:

331/943 yılında doğmuş ve 420/1029 yılında Mısır'da vefat etmiştir. Daha ziyade "Tavîl" lâkabıyla tanınır. Gördüğü iyi bir eğitim sayesinde devrinde Mısır'ın şeyhulkurrâsı olmuştur. Kıraât ilmi ile ilgili olarak "el-Müctebâ fi'l-Kıraât" adlı bir eser telif ettiği bilinmektedir.

Ebû Ca'fer Ahmed b. Sehl et-Tuleytılî:

"İbnu'l-Haddâd" olarak tanınan Ebû Ca'fer, nahiv ilmi yanında daha ziyade kıraât ilminde şöhret kazanan bir kişidir. Zamanında Nâfi' kıraâtını en iyi bilenlerdendir. Mısır'ın şeyhu'l- kurrâsı idi. Kıraât ilmini Müellif el-Udfuvî'den başka Ebû Ahmed es-Sâmirî, Ebû Adiyy Abdülaziz b. Ali ve Ebu'l-Kasım Ubeydullah b. Muhamed el-Mısri'den almıştır.

Ebû Ca'fer, ayrıca Ebû Muhammed el-Hasen b Raşîk ve başkalarından harf taliminde bulunmuştur. Ebû Tâhir İsmail b. Halef ve İbrahim b. Sâbit de ondan kıraât dersleri almıştır.

Ebu'l-Kasım Ahmed b. Muhammed el-Udfuvî:

Müellifin oğlı olan Ahmed, babası Ebû Bekr'den Verş rivâyetini arz yoluyla almış, ondan da yine arz yoluyla Ahmed b. Ali Hasin ve İsmail b. Amr b. Râşid el-Haddâd rivâyette bulunmuştur.

Ebû Abdillâh Muhammed b. el-Hüseyn b. en-Nu'mân:

Kıraât ilmi alanında ileri gelenlerden biridir. Bu ilmi, müellif el-Udfuvî'den başka Ahmed b. İbrahim el-Celâ', Abdullah b. el- Hüseyn ve diğer bazı zevattan almıştır. Ondan da Abdurrahmân Mervân el-Kunâzi'î ve başkaları istifade etmişlerdir .

Ebû Ali el-Hasen b. Süleyman el-Antâkî:

Kıraât, tefsir, irâb ilminde söz sahibi olan Ebû Ali, daha ziyade kıraât ilminde mahirdi. Aslen Antakyalıdır; Mısır'a yerleşmiştir. Ebu'l-Feth Ahmed b. Abdilaziz, Ebu'l-Ferec eş-Şenbûzî ve başka üstadlardan kıraât ilmini almıştır. Mısır'a geldiği zaman ise kıraât alanında öğrendiklerini müellif el-Udfuvî'ye arzda bulunmuştur. Diğer taraftan Muhammed b. Ahmed b. Sa'd el-Kazvînî ( Ahmed b. Ali b. Hâşim, el-Hâfız Ebû Amr ed-Dânî ve diğer bazı zevat ondan kıraât ilmi almışlardır.

Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed el-Me'âfirî:

el-Me'âfirî, kıraât, tefsir ve hadis alanında temayüz etmiş bir şahsiyetti. el-Udfuvî'nin yanında daha pek çok kimseden ders almıştır. Endülüs'te İlmî alanda büyük hizmetleri olmuştur. Hadis sahasında önemli miktarda eser verdiği kaydedilmektedir.

Abdurrahman b. Muhammed b. Ali el-Udfuvî:

Başta babası olmak üzere Ebu't-Tîb Ahmed b. Süleyman el- Cerîrî (ö. ?)'den hadis dersleri almıştır. Kendisinden de Ebû Abdillah Muhammed b. Selâm b. Ca'fer (ö. 454/1062) ve Ebu'l- Hasen Ali b. el-Hasen el-Mavsılî (ö. 492/1099) rivâyette bulunmuştur.

Ebû Ca'fer Ahmed b. Muhammed el-Umevî:

Kurtuba, Mekke, Medine ve Mısır'da çeşitli dersler dinleyen Ebû Ca'fer, başta hadis olmak üzere muhtelif dinî ilimler alanında belli bir seviyeye ulaşmıştır. Müellifin yetiştirdiği en iyi talebeler arasında yer alır. Şahsiyetli, ahlâklı, zâhid ve edebe düşkün olan bir kimse idi. Değişik ilim alanlarında pek çok eser toplamıştır. Her şeyi sağlam yapmaya çalışan dikkatli, titiz ve tereddütlere meydan vermeyen karakter sahibi bir zattı.

Diğer talebeleri:

Müellifin talebeleri, zikredilenlerle sınırlı değildir. Kaynaklarda adları ve biyografileri zikredilen şu zatlar da onun taleberi arasında yer alırlar:

Ebû Muhammed Abdulkebir b. Muhammed el-Hekemî (ö. 360/971)

Ebû Bekr Muhammed b. Yahya b. Vehb el-Kurtubî (ö. 384/994)

Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen el-Mısrî (ö. 398/1008)

Ebû Eyyûb Süleyman b. Hişam b. el-Velîd el-Kurtubî (ö. 400/1048)

Ebu'l-Abbâs Ahmed b. Ali b. Ahmed el-Bâğânî (ö. 401/1011)

Ebû İshak İbrahim b. Muhammed b. Hüseyn el-Umevî (ö. 402/1012)

Ebû Abdillah Muhammed b. Yahya el-Kurtubî (ö. 416/1025)

Ebû Abdillah Abdülaziz b. Ali eş-Şehruzûrî (ö. 427/1036)

İbnu'l-Ca'ferî Ebû Sa'id Halef Mevlâ Ca'fer (ö. 429/1038)

Ebû Osman Sa'id b. İdris b. Yahya es-Sülemî el-îşbîlî (ö. 429/1038)

Muhammed b. Abdilvâhid el-Mekkî (ö. 434/1042'den sonra)

Ebû Ca'fer Ahmed b. Süleyman el-Endülüsî (ö. 440/1048'den önce)

Ebu'l-Kasım Halef b. Mervân b. Ahmed et-Temîmî (ö. 440/1048)

Ebu'l-Kasım Abdurrahman b. el-Hasen el-Hazrecî (ö. 440/1048)

Ebu'l-Kasım Seleme b. Ümeyye b. Vedf (ö. 442/1050)

Seyahatleri:

Müellifin, gerek İlmî ve gerekse başka maksatlarla yaptığı seyahatler hakkında kaynaklarda hemen hemen hiçbir bilgi yoktur. Ancak "el-Kevâkibu's-Sevvâre" adlı eserin müellifi Îbnu'z-Zeyyât (ö. 805/1402)'ın kaydettiğine göre fakihler, kurrâ ve tasavvuf ehli çoğu kez el-Udfuvî ile birlikte bulunuyorlarmış. O, her yıl bu grup-lardan biriyle hacca gidiyormuş.

Nakledilen bir menkıbeye göre müellif, bir hac mevsiminde, hacca gitmek üzere kurrâ ve tasavvuf ehli ile birlikte yola çıkmış. Yolda azıkları tükenince kervanda bulunanlara el-Udfuvî şöyle seslenmiştir: "Manevî karşılık bekleyenler şu kaba uygun bir şeyler koysun." Bunun üzerine herkes kaba bir şeyler koymuş. Bu arada ağızında bir dinar bulunan büyük bir yılan yaklaşmış ve bu dinarı kaba koyarak düzgün bir dille şöyle demiştir: "Biz cinlerdeniz; hacca gitmek üzere sana katıldık "

Mezhebi:

Ehl-i sünnetin hararetli savunucularından olan müellif, ameli yönden Malikî mezhebine mensuptur. Tefsirinde Malikî mezhebinin görüşleri yanında diğer üç mezhebin görüşlerini de nakleder ve nadir istisnalar dışında herhangi bir tercihte bulunmaz.

İtikadî yönden ise müellif, İmam el-Eş'arî (ö. 324/936)'nin görüşlerim paylaşır. Dolayısıyla ameli imandan bir cüz kabul eder. Öte yandan Kur'ân'ın mahlûk olduğunu ileri sürenleri şiddetle eleştirerek onun mahlûk olmadığını hararetle savunur. Bu alanda fikrini destekler mahiyette birtakım aklî ve naklî deliller serdeder.

Rü'yetullâh (Allah'ı görme) meselesinde ise geniş izahlarda bulunarak Allah'ı gözle görmenin mümkün olduğunu, kıyamet günü mü'minlerin O'nu göreceklerini savunur. "Gözler O'nu idrak edemez; halbuki O, gözleri idrak eder" (el-En'âm: 103) âyetinin tefsirinde bu konu üzerinde uzun uzadıya durur. Aklî, lüğavî ve âyetlerle bu alandaki görüşünü teyid eder.

Vefatı:

Müellif, hicri 388/998 yılında hicrî aylardan Rebiulevvel ayının 7'sinde Perşembe günü 88, bir rivâyete göre de 85 yaşında vefat etmiştir. Kabri Karâfe'de bulunmaktadır.

ESERLERİ

Muhammed el-Udfuvî'nin ömrü ve İlmî seviyesi dikkate alındığı zaman onun önemli bazı eserler vermiş olması gerektiğine ister istemez hükmedilir. Ancak, müellifin hayatını konu edinen biyografik ve bibliyografik eserlerin, onun tefsirinin dışındaki eserlerine pek temas etmedikleri görülür. Şimdi başta tefsiri olmak üzere diğer eserlerini tanıtmaya çalışalım.

el-İsti'nâ fi Ulûmi’l-Kur'ân:

Söz konusu tefsiri, müellifin hayatını konu edinen hemen hemen bütün eserler hacmi hakkında bilgi ile birlikte zikretmişlerdir. Müfessirin on iki yılda yazdığı bildirilen bu tefsirin bazılarına göre 100, bazılarına göre 120 cilt ve bir kısmına göre ise beş büyük cilttir. Ayrıca yirmi cilt diyenler olduğu gibi, cilt sayısı belirtmeden, pek çok cilt diyenler de vardır.

"İnbâhu'r-Ruvât" adlı eserin müellifi el-Kıftî (Ö.646/1248) bu tefsir için "Tefsir alanında yazılan en büyük tefsirdir. Müellif bu eserinde başka tefsirlerde olmayan ilimleri cem etti" demiştir.

"et-Tâli'u's-Sa'îd" isimli eserin müellifi el-Udfuvî (ö. 748/ 1347) de "Ben 'el-İsti'nâ' isimli tefsirine muttali oldum ve onun yirmi ciltlik bir nüshasını gördüm. 100 cilt veya buna yakın olduğu da söylenmektedir. Aynı şekilde ben, nahivle ilgili büyük bir ciltlik eserine de muttali oldum" demiştir.

İbnu'z-Zeyyât (ö. 805/1402) ise."el-Kevâkibu's-Seyyâre" adlı eserinde bu tefsirin Mısır emirine yazıldığını kaydeder.

"el-İsti'nâ" adlı bu tefsirin oldukça geniş hacimli bir tefsir olduğu doğrudur. Daha sonra yeterince bilgi verileceği gibi, elde bulunan nüshası dikkate alındığında sekiz cilt, bir cilt diğer bir cildin bir cüzü olarak kabul edildiğinde ise yedi cilt olduğu görülür. 100 veya 120 cilt diyenler ise -yine ileride işaret edileceği şekilde- cilt yerine cüz'ü kastettikleri veya böyle anlaşılması gerektiği anlaşılır. Bu farklı bilgiler, sözü edilen tefsir hakkında bilgi verenlerin bir çoğunun onu görmediklerini ortaya koymaktadır. İleride bu tefsirin adı üzerinde yeterince durulacak ve nüshası tanıtılacaktır.

el-İknâ' fi Ahkâmi's-Semâ ':

Bu eser, adından müzikle ilgili olduğu anlaşılmaktadır. Ancak müellifin müzikle ilgilendiğine dair bir bilgiye rastlamadık. Buna rağmen kaynaklar böyle bir eseri ona atfederler.

Nahivle ilgili eseri:

Müellifin nahiv sahasında büyük bir ciltlik eser yazdığı kaydedilmekle birlikte adından söz edilmemektedir. Nitekim İbn Sa'leb el- Udfuvî, müellifin eserlerinden bahisle "Nahivle ilgili büyük bir ciltlik eserine de muttali oldum" demiştir.