Ali b. Medînî (İbnü'l-Medînî) Ebü'l-Hasen Alî b. Abdillâh b. Ca'fer b. Necîh es-Sa'dî

İlelü'l-Hadîs Alanında Meşhur Olan Muhaddis.

İbnü'l-Medînî diye de meşhurdur.

161'de (777-78) Basra'da doğdu.

İslâmî ilim­leri Süfyân b. Uyeyne, Yahya b. Saîd, Hammâd b. Zeyd ve Abdürrezzâk gibi zamanın ünlü âlimlerinden tahsil etti.

Başta ilelü'l-hadîs olmak üzere hadis ilimlerinin tamamında ihtisas kazana­rak muhaddislerin içinde seçkin bir yer aldı.

Hatta aralarında Süfyân b. Uyey-ne'nin de bulunduğu bazı hocaları ken­disinden hadis rivayet etmişlerdir.

Bağ­dat'a gittiğinde Yahya b. Maîn, Ahmed b. Hanbel ve Muaytî gibi âlimlerin ihti­lâf ettiği meselelerde son sözü hep o söylemiştir.

İmam Buhârî Sahîh 'ini önce onun tedkik ve tenkidine sunmuş, tas­vibini aldıktan sonra okutmaya başla­mıştır.

Emîrü'l-mü'minîn fi'l-hadîs unvanına sahip olmuş, Buhârî, Ebû Ha­tim, Ebû Dâvûd, Ebû Müslim el-Keccî, Ebû Ya'lâ el-Mevsılî, Ebü'l-Kâsım el-Begavî gibi birçok meşhur muhaddise ho­calık etmiştir.

İbnü'l-Medînî mihne olayında sekiz ay süreyle ayaklarından zincire vurul­muş olarak hapiste kalmıştır.

Önceleri ısrarla aksini savunmasına rağmen da­ha sonra canını kurtarmak için Kur'an'ın mahlûk olduğu görüşünü kabul etmek zorunda kalmış ve bu husus onun ilim muhitlerinde itibar kaybetmesine se­bep olmuştur.

Nitekim başta Ahmed b. Hanbel olmak üzere bazı muhaddisler bu olaydan sonra kendisinden hadis ri­vayet etmemişlerdir.

Zehebî her ne ka­dar el-Müsned'de onun hadislerinin yer aldığına dikkat çekerek Ahmed b. Hanbel'in kendisinden hadis rivayet etme­diğine ihtimal vermek istemiyorsa da (bk. A'lâmü'n-nübelâ', XI, 59), el-Müs-ned'deki hadislerin mihne olayından ön­ceye ait olduğu, Ahmed b. Hanbel'in bu olaydan sonra rivayet zincirinde bir sü­re kendisine "bir adam" (recülün) diye adını zikretmeden yer verdiği, daha son­ra da ondan hadis rivayet etmediği an­laşılmaktadır (bk. Ukaylî, III, 239)

Mihne olayında çile ve zulmün en ağırına mâ­ruz kalan Ahmed b. Hanbel'in, hangi se­beple olursa olsun bu konuda verilen ta­viz karşısında sert tepki göstermesini tabii karşılamak gerekir. Ancak bu olay­da İbnü'l - Medîniyi mazur görenler ve güvenilirliği konusunda en ufak bir te­reddüt göstermeyenler çoğunluktadır.

Nesâî, "O âdeta muhaddis olmak için ya­ratılmıştır" derken Buhârî Sahîh 'ine 303 hadisini almak suretiyle ona olan güve­nini göstermiştir. Mihne olayından son­ra kendisinden hadis rivayet etmeyen­ler arasında yer aldığı anlaşılan (bk. Ze­hebî, Mîzânü't-i'tidâl, III, 138) Müslim Sahih ‘inde, Ebû Dâvûd ve Nesâî ise sünenlerinde rivayetlerine yer vermişlerdir.

Ze­hebî, İbnü'l-Medîniyi "zayıf kabul eden Ukayliyi çok ağır bir dille tenkit etmiş­tir. Lehinde ve aleyhinde söylenenleri sıralayan Hatîb el-Bağdâdî ise, "Hiç kim­senin şahitliğine lüzum kalmadan güve­nilirliği sabit olan büyüklerdendir" diye­rek sözü edilen olayda ruhsat ı tercih etmesinin ilmî şahsiyetine gölge düşü­remeyeceğini belirtmiştir.

Ayrıca, ölümü­ne yakın tarihlere kadar onun Kur'an'ın mahlûk olmadığı şeklindeki görüşünü çeşitli vesilelerle tekrarladığı da kaynak­larda zikredilmektedir (bk. A'lâmü'n-nü-belâ', XI, 58-59).

Şâfıî ve Hanbelî mezheplerine ait tabakat müellifleri Ali b. Medîniyi kendi mezheplerine mensup göstermişlerdir.

Sâmerrâ'da vefat etmiştir.

Eserleri:

Kaynaklarda, birçoğunun sa­hasında ilk eser olduğu ifade edilerek 200 civarında kitabının bulunduğu kay­dedilmekte ise de bunlardan günümü­ze kadar gelebilenleri şunlardır.

• Ârâ'ü İbni'l-Medînî fî'ule-mâzi'l-Basra ellezîne vasafehüm Yah­ya b. Ma'în bi'l-Kaderiyye.
• Res­miyetü Evlâdi'l-Aşere ve Ğayrihim Min Aşhâbi Resûlillâh.
• İle­lü'l-Hadîs Ve Ma'rifetü'r-Ricâl.