AHMED EMİN

Ahmed Emîn b. İbrâhîm et-Tabbâh

Mısırlı mütefekkir, medeniyet tarihçisi ve yazar.

Kahire'de doğdu.

İlköğrenimine ba­basının yanında başladı; özellikle baba­sının dinî ve edebî alanlardaki katkısı onun düşünce ve kültür hayatının şekil­lenmesinde önemli rol oynadı.

İlkokul­dan sonra tahsiline bir müddet el Ezher'de devam etti.

Birkaç yıl ilkokul öğretmen­liği yaptı; ardından Medresetü'l-kazâi'ş-şeriye kaydoldu (1907).

Oradan mezun olup aynı medresede ahlâk dersi okut­tu.

Daha sonra dört yıl süreyle muhtelif kasabalarda hâkimlik yaptı.

1926 yılın­da Tâhâ Hüseyin'in aracılığı ile Kahire Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ne inti­sap etti.

Burada tanıdığı bazı müsteş­riklerin ve Batı zihniyetine sahip öğre­tim üyelerinin çalışma tarzlarını benim­sedi. Arkadaşları Tâhâ Hüseyin ve Abdülhamîd el-Abbâdî ile aralarında yap­tıkları vazife taksimi gereğince, başlan­gıcından itibaren İslâm'da fikir ve dü­şünce hayatını araştırmaya başladı.

Fecrü'l-islâm serisi bu çalışmanın sonucu olarak meydana geldi.

1939'da Edebiyat Fakültesi dekanı oldu.

1947'de Arap Bir­liği (Câmiatü'd-düveli'l-Arabiyye) Kültür İşleri müdürlüğüne getirildi.

Ölümüne kadar bu görevini sürdürdü.

Bazı arka­daşları ile 1914 yılında kurduğu Lecne-tü't-te'lîf ve't-terceme ve'n-neşr'in de hayatı boyunca başkanlığını yaptı.

Bu müessese bazı Arap klasikleri yanında Arap edebiyatı ve kültür tarihine dair eserler neşretmiştir.

er-Risâle ve es-Sekâfe dergileri baş­ta olmak üzere çeşitli dergi ve gazete­lerde yazılar yazdı.

Kahire, Bağdat ve Şam dil kurumlarına üye seçildi.

Kahi­re Üniversitesi'nce kendisine 1948 yılın­da fahrî doktor unvanı verildi.

30 Ma­yıs 1954'te Kahire'de öldü.

Âmir el-Akkâd, Ahmed Emîn hayâtühû ve edebühû adlı kitabında (Beyrut 1402/1982, 2. bs), Hamdî es-Sekkût ile Marsden Jo-nes "A'lâmü'l-edebi'l-mu'âsır fî Mısr" se­risinde neşredilen Ahmed Emîn (Kahire-Beyrut 1401/1981) ve William Shepard da The Faith of a Modern Müslim Intellectual: The Religious Aspects and Implications of The Writings of Ahmad Amin (New Delhi 1982) adlı eser­lerinde onu muhtelif yönleriyle incele­diler.

İslâm kültür tarihi ile uğraşan ve da­ha çok bu sahadaki eserleriyle şöhrete kavuşan Ahmed Emîn, müsteşriklerden bilhassa Brockelmann'dan etkilenerek Batı düşünce ve tenkit metodunu eser­lerinde uygulayanlardan biridir.

Ancak, XIX. yüzyılın son çeyreği ile XX. yüzyılın ilk yansında oryantalizmin etkisinde ka­lan bazı müslüman yazarlar gibi o da bu akımın fazlaca tesirinde kalmış ve bu yüzden İslâmî çevrelerde pek rağ­bet görmemiştir.

Ayrıca bazı fikirleri ve çalışmaları uzmanlar tarafından haklı tenkitlere mâruz kalmıştır. Meselâ ha­disle ilgili kanaatlerini Mustafa es-Sibâî (es-Sünne ve mekânetühâ fi'tteşrfi'l-İslâmî, s. 236-319) ve Muhammed Accâc el-Hatîb les-Sünne kable't-tedvîn, s. 255-259); tefsir ve bazı müfessir sahâbîler hakkındaki görüşlerini Muhammed Hü­seyin ez-Zehebî (et-Tefsîr ue'l-müfessirûn, I, 47, 48, 71, 74, 189, 190); Arap edebiya­tı tarihi hakkındaki görüşlerini Hüseyin Nassâr {el-Mu'cemü'l'Arabi, s. 33-36), Muhammed Hayr el-Halvânî {el-Mufaşşal fî târîhi'n-nahui'l-'Arabî, I, 50-61) ve Zeki Mübarek ("Cinâyetü Ahmed Emîn ale'l-edebi'l-Arabî", er-Risâle, 12 Haziran-13 Eylül 1939 tarihleri arasında çıkan sayılardaki yirmi iki makale) tenkit et­mişlerdir.

Art düşünceli bazı müsteşrik­lerin iddialarını paylaşarak Sahîh-i Bu­harı ve Sahîh-i Müslim'deki bir kısım hadislerin, özellikle de bazı şahısların faziletine dair rivayetler ile tefsirle ilgili hadislerin uydurma olduğunu, cerh ve ta'dil konusunda muhaddislerin tu­tarsızlık içinde bulunduğunu, hadis ten­kidinde metnin muhtevasından çok isnad'a değer verdiklerini, Ebû Hüreyre'nin rivayetlerine pek güvenilemeyece­ğini, İbn Abbas ile bazı sahâbîlerin daha sonra müslüman olan Ehl-i kitap âlim­lerinin tesirinde kaldığını, Kâ'b el-Ahbâr'ın İslâmiyet'i samimiyetle benimse­mediğini ileri sürmesi ve benzeri görüş­leri sebebiyle birçok İslâm âliminin hak­lı tenkitlerine hedef olmuştur.

Eserleri:

• el-Ahlâk (Kahire 1920).
• Fecru'l-İslâm (Kahire 1928)
• Züamâü'l-ıslâh fi'l-asri'l-hadis (Kahire 1948)
• Hayatî.
• Feyzul-hâtır (I-X, Kahire 1938-1956)
• el-Mehdî ve'l-mehdeviyye (Kahire 1951)
• Ha­run er-Reşîd (Kahire 1951).
• es-Şa'leke ve'l-fütüvve fi'1-İslâm (Kahire 1952)
• Yevmü'l-İslâm (Kahire 1952)
• en-Nakdü'l-edebî {-\, Kahire 1952)
• Kamûsü'l-âdât ve't-tekâlîd ve't-te'âbîri'l-Mısriyye (Kahire I953).
• eş-Şark ve'l-Garb (Kahire 1955)
• Sevretü'l-'âlemi'l-îslâmiyyi'l-yevm (Kahire 1960)
• Muham­med Abduh (Kahire i960).

Bunlardan başka,

-Ahmed ez-Zeyn ile Ebû Hayyân et-Tevhîdinin el-İmtâ' ve'l-mü'ânese (l-lll, Kahire 1939-1944);

-Ahmed ez-Zeyn ve İbrahim el-Ebyârî ile İbn Abdürabbih'in el-İkdü'l-ferîd (l-VII, Kahire 1940-1953);
-Şevki Dayf ile Ebü'l-Ferec el-İsfahânînin Harîdetü'l-kasr ve cerîdetü'l-asr (l-ll, Kahire 195I-1952, Mısırlı şairler kısmı);

-Abdüsselâm Hârûn ve Ahmed Sakr ile Ebû Ali el-Merzûkî'nin Şerhu Dîvâni'l-hamâse li-Ebî Temmâm (l-lll, Kahire 1951-1952);

-Ahmed Sakr ile Ebû Hayyân et-Tevhîdî ve İbn Miskeveyh'in el-Hevâmil ve'ş-şevâmil (Kahire 1951),

-Ahmed Sakr ile Ebû Hayyân et-Tevhîdi’nin el-Basâir ve'z-zehâir (Kahire 1953)

adlı eserleri­nin ilmî neşrini yapmıştır.

Ders Kitapları ;

1926-1954 yılları arasında, Tâhâ Hüseyin, Ah­med es-Sekenderî, İbrahim Mustafa, Mu­hammed Ahmed Câdülmevlâ, Ali Cârim gibi yazarlarla birlikte ilk ve orta dere­celi okullar için yirmi kadar ders kitabı hazırlamıştır.