Erzurum

İki coğrafi bölgede toprakları bulunan Erzurum ilinin % 30’u Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz sınırları içinde, % 70’i Doğu Anadolu Bölgesi dahilinde yer alır. İl, arazi büyüklüğü bakımından sırasıyla Konya, Sivas ve Ankara’dan sonra, Türkiye’nin 4. büyük ili konumundadır.Genel olarak yüksek arazilerden oluşur.

Erzurum'un bilinen ilk adı Doğu Roma (Bizans) İmparatoru II. Theodosios'a (408-450) izafe edilen Theodosiopolis'ti, Şimdiki Erzurum' un yerinde kurulmuştu. IV. asır sonuna doğru Roma imparatorluğu sınırları içine alınmış ve 415 tarihinde Theodosios'un emriyle Şark Orduları Kumandanı Anatolius tarafından kurulmuştur. Urfalı Mateos'a göre bu şehir Garin mıntıkasında Fırat'ın kaynağına yakın bir yerde bulunuyordu. Belazurî bölgeye hakim olan Ermenyakos'un ölümü üzerine yerine geçen Kali adlı karısı tarafından kurulduğu için Araplarda Kalikala (Kali'nin ihsanı) adını vermişlerdir. Belazuri Kalîkala'yı dördüncü Ermeniyye şehirleri arasında sayar ve Ermeniyye şehirlerinden biri olarak kabul eder. X. asır İslam coğrafyacıları Kalikala şehri hakkında bize malumat vererek, doğuda ev eşyasının en önemlisi sayılan Kali (halı)nın burada yapıldığını ve adını bu şehirden almış olduğunu kaydetmektedirler. Hudud alalam'ın yazarı bu şehrin müstahkem bir kalesi bulunduğunu ve her taraftan gelen gazilerin burayı nöbet tutarak koruduklarınıve şehirde tüccarların çok olduğunu bildirmektedir. Bugünkü Erzurum adı ise, Erzen'in Selçuklular tarafından fethedilmesi üzerine ahalisinin Theodosiopolis'e (Kalikala=Karin) göç etmelerine müteakip bu şehre Erzen ve Türk hâkimiyetinin ilk safhalarında bu adın sonuna, Meyyafarikin (Silvan) ile Siirt arasındaki Erzen' den ayırmak ve Anadolu'ya ait olduğunu belirtmek üzere Rum kelimesi ilave edilerek Erzen al-Rum denilmesinden kaynaklanmıştır. Selçuklular tarafından Erzurum'da basılmış paraların üzerinde şehrin adı Arzan al-Rum şeklinde yazılmıştır.

Erzurum ve çevresi özellikle son Kalkolitik ve Eski Tunç çağından itibaren yoğun iskana ve siyasi olaylara tanık olmuştur. Bunun sebebi en eski çağlardan beri önemli ticari ve askeri yolların kavşak noktasında yer alması, zengin akarsukaynaklarını bünyesinde bulundurması ve doğal savunma zeminine sahip olmasıdır. Çevredeki sert iklim şartlarına rağmen dağ silsileleri ve akarsu boylarındaki verimli ovalar tarıma ve bilhassa hayvancılığa uygun bir ortam oluşturmuştur. Karaz, Pulur ve Güzelova kazılarının tanıklığında, yaklaşık altı bin yıldan beri çevredeki yaşama biçiminin devam ettiği söylenebilir. Bölgede M.Ö. IV. binden itibaren çok kuvvetli bir kültür birliğinin olduğu da ortaya çıkmıştır.

Gıda sanayi ağırlıklı bir imalat sanayi yapısı olan ilde kimya, metal, tekstil ve toprak ürünleri öncü sektörler olarak görülmektedir. Sanayi sektörü; ekonomik geçmişinde uzun yıllar yer almasına rağmen, ilin konumu gelişmiş illere ve pazarlara uzaklığı, zaman içinde yeterli sermaye birikiminin sağlanamaması ve bulunduğu bölgenin önemli pazar imkanları oluşturamaması gibi sebeplerle bu güne kadar gelişme sağlayamamış ve Erzurum ekonomisinde başlıca bir sektör konumuna gelmiş bulunan devlet hizmetleri sektörü ile il ekonomisinin temelini oluşturan tarım, hayvancılık ve ticaret sektörünün gerisinde kalmıştır.

Erzurum’da mera alanının oranı yüksek (%61.8), orman alanlarının oranı ise düşüktür (%8.8). Türkiye genelinde ise mera alanlarının oranı ile orman alanlarının oranı birbirine eşit olup %26’dır. Erzurum ilinde çayır mera alanlarının fazlalığı hayvancılık için bir potansiyel olmakta, ancak orman alanlarının azlığı yağış için kısıt teşkil etmekte ve erozyona neden olmaktadır.

Ülkemiz genelinde olduğu gibi Erzurum ilinde de tarımsal işletmeler küçük ve çok parçalı yapıdadır. Bu işletmelerin tamamı aile işletmesi özelliğindedir. İl de tarım işletmeleri genellikle bitkisel ve hayvansal üretimi birlikte yapmakta ve bu işletmelerin oranı da %87 ‘yi bulmaktadır.

Bal Erzurum ilinde kırsal kesimde birçok hanenin önemli geçim kaynaklarından biridir. Erzurum’un her ilçesinde bal üretimi yapılmaktadır. Ancak Erzurum merkez ve yakın ilçelerinde üretilen bal Erzurum balı olarak isim yapmıştır.

Cumhuriyet temellerinin atıldığı il olan Erzurumoldukça zengin bir kültürel geçmişe sahiptir. 6000 yıllık tarihi boyunca şehir; bölgesel, iktisadi ve siyasi merkez olmuştur. Erzurum; Persler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklu Türkleri ve Osmanlılar gibi dünyanın en önemli medeniyetlerine ev sahipliği yapmıştır. Şehirde tarihi çok eskilere dayanan Öşvank, Haho kiliseleriyle birlikte Çifte Minareli Medrese, Lala Paşa Camii gibi eserler bulunmaktadır. Bu yönüyle Erzurum iki medeniyetin buluşma noktasıdır.

Geleneksel el sanatları (Oap, kadayıf dolması, mantı vb.) ve geleneksel sporlarıyla (atlı cirit, atlı kızak, kar voleybolu vb.) dünyanın önemli kültürel mekânlarındandır. 256 endemik florası ve çok zengin faunasıyla bir doğal zenginlik merkezidir.

3185 m. zirveye sahip Palandöken dağları, Erzurum’un güneyinde yer alır ve doğu-batı yönünde uzanır. Yılın 150 günü karla örtülüdür. Palandöken Kayak Merkezi’ndeki pistler dünyanın en uzun ve dik kayak pistleri arasında yer almaktadır. Erzurum Türkiye’nin en yüksek ve soğuk illerinden biridir.