M. Sabri Koz: "Nerde Kalmıştık, Bey Baba?" - Metin And Öldü mü? –

Metin And için, onu kaybedişimizin üzerinden bir gün bile geçmeden, sıcağı sıcağına bir şeyler yazmak, yazmaya çalışmak hiç kolay değil. Sesini bir daha duyamayacağım, yüzünü dünya gözüyle bir daha göremeyeceğim, yaptığı şakalara bir daha gülemeyeceğim, yarım kalmış ve bir an önce bitirilmesi gereken kitapların akıbetini, kızacağını, üzüleceğini bile bile bir daha soramayacağım, bir daha kimse bana onun kadar içten "Bey Oğlum" demeyecek ve ben de bir daha kimseye ona olduğu kadar yakın "Bey Baba" diyemeyeceğim… Aklıma başka bir şey gelmiyor, bunları uzatmak, hem de sözün sonsuzluğu ölçüsünde uzatmak mümkün, ama hepsinin sonu olumsuz…

Metin And için söylenecek çok şey var, işin kötüsü ona hiçbir zaman "ölüm"ü yakıştıramadığım için, bir şeyler söylemek, yazmak çok zor. Her ölüm bir şeylerin yetim, öksüz kalmasıdır. Bugün Metin And'ın ölüm haberiyle de pek çok şey yetim, öksüz kaldı: Tiyatro tarihi, Osmanlı minyatürleri, çarşı ressamları, geleneksel Türk tiyatrosu, sihirbazlar, kültür tarihimiz, yarım kalmış kitaplar, çok geniş anlamda "sevgililer", yardım bekleyenler, yardım sözü almış olanlar…

Her yazısı, her kitabı, her söyleşisi, her telefonu yeni şeyler öğrenmek için bir fırsattı. Son 7-8 yılımız öyle geçti, son konuşmamız da... Bundan sonra işim çok zor, hem de pek çok… O, yokken, yazdıklarıyla, yarım kalmış eserleriyle uğraşırken müşkillerimi, kim çözecek, bilemiyorum; düşünmek bile istemiyorum. Gözlerim kuru ama, yapmak istediğim tek iş ağlamak… Önce doya doya ağlamak, sonra başımı ellerimin arasına alıp "Nerde kalmıştık, Bey Baba?" diyerek onunla ilgili sorumluluklarımı yerine getirmeye devam etmek…

O da bunu isterdi, eminim…

"Âh, mine'l-mevt"

Birçok yerde daha çok da mezar taşlarında yüzlerce yıldır tekrar edilen bu söz, bence hem bir "açık tevekkül" hem de bir "gizli isyan" îmâ ediyor. Metin And'ın ölüm haberi ile sarsıldım, tevekkül ve isyanı birlikte yaşıyorum…

Metin And, bu ülkenin büyük evlatlarındandı… Hayatın, hattâ kaderin demek daha doğru, zorlamasıyla, yıllardır ayrı kaldığı İstanbul'a âşıktı... Birçoğu yüzünden birçoğu da farklı bir okuma ile görülecektir ki yazdıklarının hemen hepsi uzak ya da yakın İstanbul üzerinedir. Geçtiğimiz ay, İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nden, yeni açılacak semt kitaplıklarından birine onun adını vermek için izni istendiğinde çocuklar gibi sevinmiş, "İstanbulluyum ben, 'İstanbul çocuğu'yum, oraya aitim ve hep o şehir üzerine düşündüm, yazdım" demişti… Bunca yıl süren ayrılık sona eriyor, onu İstanbul'da toprağa veriyoruz, âşık olduğu şehrin kollarına teslim ediyoruz. Şüphesiz İSTANBUL, onun adını ölümsüzleştirecek başka alternatifler de düşünecektir, düşünmelidir…

Metin And'ı yalnızca bir tiyatro tarihçisi olarak değerlendirmek onu anlamamak demektir. O bir sanat tarihçisi, bir kültür tarihçisi, bir sentezci sanat ve kültür yorumcusuydu; mitolojik gerçekle gündelik gerçek onun yazdıklarında bizi aydınlatan yeni yorumlara dönüşüyordu; hayranı olduğu Osmanlı sanatı üzerine yeni şeyler yazdıkça ve bu sanatın her dalına sinmiş geniş beşerî hoşgörü örneklerini teker teker bulup ortaya çıkardıkça evrensel bir yapı ile karşı karşıya bulunduğumuzu, bugünün pek çok sorununu çözecek gücün çağdaş bir bakışla yorumlanacak Osmanlı edebiyat, tarih, fikir ve sanat eserlerinde gizlenmiş olduğunu tekrar edip duruyordu.

Metin And, tam da kendimizi, ne ve kim olduğumuzu unutmaya başladığımız yıllarda, hukuk öğrenimi görmek ve bir iş adamı olmak üzere yola çıkmışken, içindeki sese kulak vererek (ve de iyi ederek) tiyatroyla, sanatla, kültür tarihi konularıyla ilgilenip toplumsal unutkanlığımıza 60 yıl boyunca çare olmaya çalıştı. İlaçları sayılacak yazı ve kitaplarıyla bir ölçüde şifa bulduğumuzu söylemekte herhangi bir sakınca görmüyorum…

Aziz Metin And, Sevgili Bey Baba, nur içinde yatasın…

Âlim'in Ölümü Âlemin Ölümü…

Sanki Metin And'ın ölümü üzerine söylenmiş bu değerli söz ve ne de güzel yerini bulmuş… O öldü, bir evren yok oldu, bilgiyle, tecessüsle, ısrarla kurulmuş bir evren…

Artık ölümler bizden uzak değil… Yaşlar, yıllar ilerledikçe hiçbir zaman değişmeyecek diye düşündüğümüz yufka yüreklilik yerini sertleşmiş bir yüreğe mi bırakıyor, korkmaz mı oluyoruz ölümden, belli değil… Metin And'ın ölüm haberi de üzüntünün, ağlama isteğinin ve derin düşüncenin at koşturduğu bir sonsuz düzlük açtı içimde.

Beklemiyordum ama, korku içindeydim, bir türlü yoluna girmeyen ve zihninde yol alan Çarşı Ressamları tamamlanamayacak, yazılmadık birkaç bölümü kalmış olan Sihirbazların İzinde bitemeyecek, YKY'de yeni basımları yapılacak "tiyatro tarihi" dizisinin gözden geçirilmesi gerçekleşemeyecek diye içten endişeleniyordum. Bunları kendisiyle paylaştığım zaman kızıyordu bana, ben de ona "Bahaneci Metin" diyordum şakaya vurarak. Şimdi bunlar hep geride kaldı ama, bu fakirin omuzlarında da verilmiş sözler tamamlanacak işler var…Teessür, düşünmeye mani oluyor, bu yüzden kısa olmalı her şey… Metin And, büyük işlerin adamıydı, en büyük işini ise yapamadan gitti…

Onun için hazırladığım kitaplardan birinin başında yer alan uzun yazıyı, "Bir solukluk temiz hava ve bir içimlik temiz su gibi yakın olunacak insanlarla karşılaşmanın hiç de kolay olmadığı bu kirlenmiş dünyada, parayı, zenginliği, dünya malını elinin tersiyle iten bir Metin And gelmiş, duymuş, görmüş, düşünmüş, bulmuş, paylaşmış, bırakmış, vermiş ve dostları için, ülkesi için, insanlık için gurur kaynağı olmuş…" diyerek bitirmiştim, şimdi de bu cümleye "ve gitmiş" diyerek yeni bir ek yapıyorum; ömrüm oldukça da onun için yeni ekler yapmaya devam edeceğim, diyorum.