Yazar Adı : Ahmed Bican | İlim Dalı : |
Kitap Dili : | Kitap Tipi : |
Konusu : | Sitedeki Kayıt Türleri : |
Ekleyen : Aybike Şeker/2008-06-30 | Güncelleyen : /0000-00-00 |
Cevâhirnâme.
Ahmed Bîcan'ın bilinen tek manzumesidir.
Kırk beyit civarındaki bu mesnevide yakut, elmas, zümrüt, fîrûze, akik gibi mücevherlerin daha çok tıbbî yönden tedavi ve tesirleriyle ilgili özellikleri konu edilmiştir (eserlerinin bazı yazma nüshaları ve bunlardan basılmış olanları için bk. bibi.).
Ahmed Bîcan'ın peygamberler tarihi ile ilgili, Ravhu'l-ervâh, Ravzatü'l-ervâh veya Revvihu'l-ervâh gibi farklı okunuşlarla adı belirtilen bir eserinden de bahsedilir (TA, 1, 251; Gövsa, s. 19).
Ancak elde herhangi bir nüshası bulunmadığından bu husustaki kayıtların doğruluk derecesini tesbit etmek mümkün olamıyor.
Belki de bu eser, Envârü'lâşıkin veya Müntehrî'nın peygamberler bölümünün ayrıca istinsah edilmiş şeklidir. Nitekim Envârü'l-âşıkin'den alınan "Bal Tefsiri", Münteha'dan alınan "lstılâhât-ı Sûfiyye" ve "Menâzilü's-sâirîn" gibi bölümlerin müstakil bir eser olarak yazma veya matbu nüshaları bulunmaktadır.
Yazıcıoğlu Mehmed'in Muhammediyye'sinin tesiriyle Diyarbekirli Ahmed Mürşid'in (ö. 1760) nasihatnâme nevinden Ahmediyye isimli mesnevisini de Ahmed Bîcan'ın eseri zannedenler olmuşsa da bu manzume ona ait değildir.
Ahmed Bîcan'ın eserleri, hemen hemen dinî, tasavvufî ve efsanevî veya mitolojik karakterdedir. Bir kısım eserlerinde kıyamet alâmetleri vb. gibi bazı konular müşterektir. Âlim ve mutasavvıf olmakla beraber teliften çok tercüme ve derleme nevinden mensur eserler yazmıştır. Ekseriya tasavvuf veya tekke edebiyatı şair ve müelliflerinde görüldüğü üzere Ahmed Bîcan da sanat gayesi gütmez. Muradı, "hakikat ve şeriat incilerini cemeylemek, dünya ve âhiret esrarına yol bulmaktır" (Müntehâ, "Sebeb-i Telif"). "Âdem cihanda hayr ile anıla. Zîrâ ki bir gün gele, benden ve senden bir nişan kalmaya, illâ bu sözler baki kala" (a.y.) diyerek gayesinin hayırla yâdedilmek olduğunu belirten Ahmed Bîcan, "Yazılan birçok âsâr Arabî ve Fârisî olmakla ancak ehline zahirdi.
Bu yüzden Türkî yazdım ki herkes faydalansın" (a.y.) ifadesiyle tutumunu belirtmiş olmaktadır.
Dili, bugün de anlayabileceğimiz bir sadelikte ve akıcılıktadır.
İddiası olmamakla beraber secilere rastlamak mümkündür.
Cümleler çok kere kısadır.
Tercümeden kaynaklanmakla birlikte asırlarca önce devrik cümlenin güzel örneklerini vermiştir.
Envârü'lâşıkîn'ı yüzyıllar boyunca halk arasında sevilerek okunagelmiş olan Ahmed Bîcan, bilhassa Türk nesir tarihi açısından ihmal edilmemesi gereken bir isimdir.