Soru: İnsanın eceli değişir mi? Efendimiz hadisinde sila-i rahim, eceli erteler demiştir. Şimdi iki türlü ecel varmış. Eceli müsemma ve Eceli kaza. Ben bir türlü anlayamadım siz çok açık ve basit örnekle açıklar mısınız?

el Cevab: Allah Teala alemin yoktan yaratıcısıdır. Bu yaratma bir benzerden değil emsali olmayan bir yaratmadır.
Allah Teala başkasından olmayan, sonradan kazanılmayan; ezeli ve ebedi hayat sahibidir.
Allah Teala her şeyi bilir. Bilgisi sonradan olma değil sonradan kazanılma değildir. Eşyayı olmadan önce olacağı zaman ve olduktan sonra, o şeyin hakikatıyla bilir. Bilgisinde bir değişiklik olmaz.
----
İnsanla alakalı olarak sorduğunuz sorunun buna göre cevabı şudur.
İnsanın dünya hayatının ne zaman başlayacağı, bu hayatın ne kadar süreceği, neler olacağı ile ilgili bilgiler ''ela yalem men halaka ve huvel latif el habir '' (Mülk 14) yaratan yarattığını hiç bilmez mi! O her şeyin kunhuna nufuz eden ve her şeyden hakkıyla haberdar olandır'' ayetinde haber verildiği üzere Allah tarafından bilinir.
Allah’ın bilgisi açısından durum budur ve Allah’ın ilmi değişmez. İlmindeki detay içerik ve netice de değişmez.
Levhi mahfuzda kaleme yazması emredilen; mahlukatın kaderleri ve bunların ne zaman gerçekleşecekleri ile ilgili bilgiler hakkında; bakış açısı boyutuyla farklı nitelemeler söz konusudur.
-Dua kazayı (başa gelecek belayı ) uzaklaştırır, hadisi.
-Sıla-i rahim ömrü uzatır, hadisi.
-Yemhullahu ma yeşa ve yusbit ve indehu ummul kitab (ra'd 39) (Allah dilediği hakkında dilediği bazı kader yazgısını dilediği şekilde değiştirir) ayeti gibi nasların manaları bazılarına problem olmuştur.
Kulların amelleri açısından salih ameller, kabul edilme sıfatını taşıyan dualar, başa gelecek belaları def eder… hadisleri, kaderde yazılmış imtihanların dua ile kuldan kaldırılacağını, başa gelecek belanınsa dua ile bertaraf edileceğini ifade eder.
Ecel açısından durum şudur;
Allah’ın takdir ettiği, ecelin değişmesi söz konusu değildir.
Allah’ın ilmi açısından değil de levhi mahfuza yazılmış, meleklerin bakıp mahlukatla alakalı tasarruflarda esas aldıkları kaza kader bilgileri açısından ise bazı ilim adamları yukarda ki ayet ve hadisler e bakarak şu anlatımı geliştirmişlerdir.

1- Allah’ın bilgisinde ecel tekdir. O her şeyi daha yaratmadan nasıl biliyorsa olduğunda nasıl olacağını hakkıyla bilir. İlmi değişmez.
2- Levhi mahfuz da yazılı olan başa geleceklere karşı kulun dua ederek, sadaka vererek, sıla-i rahim de bulunarak belaları def etmeye çalışması durumunda bu amellerine karşılık imtihan sebebi olarak kendisine yazılan bela ondan kaldırılır, eceli Allah’ın emri üzerine daha da uzatılır yazılıdır. Kim bu fiilleri yaparsa bela ondan kaldırılır; kim yapmazsa kaldırılmaz.
Kim sıla-i rahim yaparsa eceli XX senedir kim yapmazsa X- senedir olan hüküm melekler tarafından tatbik edilir.
İşte bu izaha ait kavramlar sizin sorduğunuz kavramlardır.
Eceli müsemma, eceli nihai, eceli mübrem, eceli kaza, umarım ifade edebilmişimdir.

Mülahaza: Tamam ama simdi ayette insanlara verilen ömür süresinin değişmeyeceğinden bahsediliyor ve diğer bir ayette Allah kimin isterse ecelini uzatır ya da kısaltır, diyor. İkincisi hocam simdi bu durumda insanin iki eceli oluyor birisi şartlı diğeri kesin yani iyilik yaparsa altmış yaşında ölecek yapmaz ise. Kırk beş yaşında ölecek gibi ee bu durumda şöyle denebiliyor hani herkesin kesin ecel tarihi vardı bakın burada ecel tarihleri tamamen farklı üçüncüsü rabbimiz zaten bilmiyor mu kaderimizi kimin iyilik yapıp kimin yapmayacağını gayet iyi biliyor bu durumda neden yaparsa bu yaşa yapmazsa şu yaşa kadar yaşanacak deniliyor. Dördüncüsü hocam acaba bu ömrün uzaması rakamsal değil de bereket yönünden mi geçerli yoksa yani iyilik yapan insan kırk sene yasayabilir ama seksen senelik hayati kadar uzunlukta ve o hayat suresine. Sığacak eylemleri iyilikleri yapar anlamında mı. Hocam ben inanan bir insanim hamd olsun ama bu soruyu kesinleştirmem lazım ki huşu içinde kulluğumu yapayım. Yani ben sorgulamıyorum araştırma yapıyorum.

el Cevab: Yazdıklarımı okumamış gibisiniz.
Allah’ın ilmi açısından kader değişmez. Allah Teala kullarının ne yapacaklarını bilir.
Levhi mahfuzda yazılı kader bilgisi meleklerin tasarruflarında esas aldıkları bilgidir. Dua, sadaka, salih ameller, sıla-i rahim sebebiyle bazı belalar kaldırılır. Ömür uzatılır ya da bereketlendirilir.
En doğrusunu Allah bilir.