Hit (15387) F-38

Ölüler Dirileri Duyar mı, Kabristanda Defin Esnasında Kuran Okumak Bidat Midir,Ölmüş Bir İnsana Okunup Hediye Edilen Kur'an Fayda Verir mi

İlim Dalı : Fıkıh Konusu : Cenaze,Ölülere Kuran Okumak,Ölüm Sonrası
Soruyu Soran : Cevaplayan : Önder Nar
Cevaplayanın Mezhebi:
Ekleyen : Fıkıh Dersleri/2018-03-16 Güncelleyen : Sümeyye Abacı/2023-12-30

Soru: Ölüler dirileri duyar mı? Kabristanda defin esnasında Kur'an okumak bidat midir ? Ölmüş bir insana okunup hediye edilen Kur'an fayda verir mi? Ölüye akrabası olmayanların hediye ettikleri hayır hasenat fayda verir mi?

el Cevab: Ölülerin Dirileri Duymaları, Ölülere Hediye Etmek İçin Kabristanda Kuran Okunması, Defin Anında Kurandan Ayetler Okunması Ve Ölülere Bunların Fayda Vermesi Hakkındadır.  

I- Ölüler Dirileri Duyarlar Ve Anlarlar 
1- Abdullah b.Ömer (ra) dan: Efendimiz bedir de ölen kafirlerin cesetlerini üç gün öylece bırakıp ,sonra yanlarına gelip onlara:  ‘’biz rabbimizin bize vadettiğine ulaştık. Siz de inandığınız şeylerin doğru olup olmadığını gördünüz mü, diye hitap etmiş, sahabe i kiram; bunların cesetleri kokuşmuş, onlar seni nasıl duyacaklar, diye sormuşlar. Efendimiz de onlar beni sizin beni duyduğunuzdan daha iyi duyuyor ve anlıyorlar’’ buyurmuştur.[1]

-عن عبد الله بن عمر { أن النبي صلى الله عليه وسلم وقف على قليب بدر فقال : هل وجدتم ما وعدكم ربكم حقا ؟ وقال : إنهم يسمعون الآن ما أقول } .
-أنه ترك قتلى بدر ثلاثا ثم أتاهم فقال : يا أبا جهل بن هشام يا أمية بن خلف يا عتبة بن ربيعة يا شيبة بن ربيعة هل وجدتم ما وعدكم ربكم حقا ؟ فإني وجدت ما وعدني ربي حقا فسمع عمر رضي الله عنه ذلك فقال : يا رسول الله كيف يسمعون وأنى يجيبون وقد جيفوا فقال : والذي نفسي بيده ما أنت بأسمع لما أقول منهم ولكنهم لا يقدرون أن يجيبوا } ثم أمر بهم فسحبوا في قليب بدر


2-Efendimiz kabristana girince kabir ehline selam verirdi. Ve ümmetine de kabirdeki yakınına ve kabristandakilere selam vermelerini emrederdi. Sadece selam vermez onlara affolunmaları için dua da ederdi.[2]  

قولوا السلام عليكم أهل الديار من المؤمنين والمسلمين وإنا إن شاء الله بكم لاحقون ويرحم الله المستقدمين منا ومنكم والمستأخرين نسأل الله لنا ولكم العافية اللهم لا تحرمنا أجرهم ولا تفتنا بعدهم واغفر لنا ولهم  

3- ''Sen Ölülere Duyuramazsın’ Ayetinin Manası 
إنك لا تسمع الموتى  ayeti, ‘’onların senin davetine icabet etmelerini sağlayamazsın, hidayetleri senin elinde değil ‘’ demektir. Yoksa ölüler kalpleri ölü olanların hidayeti bir kenara yok olmamaktadırlar. Bu dünya hayatından berzah hayatına intikal etmektedirler. 

II- Ölüler İçin Sadaka Vermek, Hac Etmek, Borçlarını Ödemek, Oruç Tutmak Ve Kuran Okuyup Sevabını Onlara Hediye Etmek Caizdir, Meşrudur.

1- ''Bir Müslüman üzerinde oruç borcuyla ölürse, onun velisi onun borcu olan orucu tutabilir.'' 


من مات وعليه صيام صام عنه وليه 

2- ''Efendimiz kendisine ölen annemin oruç borcu yerine oruç tutayım mı diye soran kadına tutmasını söylemiş fayda verir mi diye sorduğunda fayda verir'' buyurmuştur. 

أنه أمر امرأة ماتت أمها وعليها صوم أن تصوم عن أمها 

3- ''Sahabeden birisine efendimiz babası hakkında şöyle demiştir:  ‘’baban Müslüman olsaydı ve sonrasında ölseydi, sen onun yerine sadaka versen, oruç tutsan, köle azad etsen; bunlar ona fayda verirdi.’ 

عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال لعمرو بن العاص:
  لو أن أباك أسلم فتصدقت عنه أو صمت أو أعتقت عنه نفعه ذلك

4-Aişe (ra) dan : 
‘’Bir adam efendimize gelip, annem ansızın öldü, eğer fırsatı olsaydı sadaka vermeyi isteyeceğini zannediyorum. Ben o’nun yerine  sadaka versem ecri ona ulaşır mı, diye sordu. Efendimiz de: evet dedi.’’[3] 

عن عائشة
 أن رجلا أتى النبي صلى الله عليه وسلم فقال يا رسول الله إن أمي افتلتت نفسها ولم توص وأظنها لو تكلمت تصدقت أفلها أجر إن تصدقت عنها قال نعم

5- Ebu Hureyre (ra) dan:
‘’Bir adam efendimize gelip babam vefat etti ve üzerine düşen sadakasını vasiyet de etmedi. Ben onun yerine versem, onun yerine geçer mi dedi. Efendimiz: evet dediler.‘’[4]

  عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ
 أَنَّ رَجُلا قَالَ لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : إِنَّ أَبِي مَاتَ وَتَرَكَ مَالا وَلَمْ يُوصِ ، فَهَلْ يُكَفِّرُ عَنْهُ أَنْ أَتَصَدَّقَ عَنْهُ ؟ قَالَ : نَعَمْ

III-Bir İnsan Vefat Ettiğinde Önceden Ölmüş Olan Akrabaları Ve Tanıdıklarıyla Bir Araya Gelir.
 
Bunun delili Ebu Hatim’ in es Sahih’inde rivayet ettiği şu hadistir. 
1-‘’Ölünün ruhu bedeninden ayrılıp yükselince, ruhlar onu karşılar ve dünyadaki yakınlarını sorarlar. Bazılarını sorduklarında o burada değil mi, ölmüştü deyince, o’nun müminlerin arasında değil, başka bir yerde azapta olduğunu anlarlar.’’ 

أن الميت إذا عرج بروحه تلقته الأرواح يسألونه عن الأحياء فيقول بعضهم لبعض : دعوه حتى يستريح فيقولون له : ما فعل فلان ؟ فيقول : عمل عمل صلاح فيقولون : ما فعل فلان ؟ فيقول : ألم يقدم عليكم فيقولون : لا فيقولون ذهب به إلى الهاوية


 
IV-Defin Anında Kurandan Ayetler Okunması
1- Abdurrahman b. el Leclac (ra) dan: 
‘’Babam bana şöyle vasiyet etti. Oğlum ben ölünce kabre koyarken ‘bismillah ala milleti Resululllah’ diyerek koyun ve sonra toprağı atın. Sonra başucumda Fatiha’yı ve Bakara’nın sonunu okuyun. Ben Allah Rasulu (sas)’ i böyle yapın derken duydum.’’ [5]

عبد الرحمن بن العلاء بن اللَّجْلاَجِ ، عن أبيه قال :
 قال لي أبي اللَّجْلاَجُ أبو خالد – : يا بُنَيَّ ! إذا أنا متُّ فأَلْحِدْني ، فإذا وضَعْتَني في لحدي فقل : بسم الله ، وعلى ملة رسول الله ، ثم سُنَّ عليَّ التراب سنًّا – أي ضَعْه وضعًا سهلاً – ، ثم اقرأ عند رأسي بفاتحة البقرة وخاتمتها ؛ فإني سَمِعْتُ رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم يقولُ ذلك .

2- İbn Ömer (ra) hadisi;
‘’Sizden biriniz öldüğünde onu bekletmeyip hemen defn edin. Defn edildiğinde; birisi kabrinin baş tarafında Fatiha okusun. Ayakucunda da bakara suresinin sonunu okusun.’’[6]


عن ابن عمر رضي الله عنهما قال :
 سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول : " إذا مات أحدكم فلا تحبسوه ، وأسرعوا به إلى قبره ، وليقرأ عند رأسه بفاتحة الكتاب ، وعند رجليه بخاتمة سورة البقرة في قبره "

وعن عبد الله بن عمر قال : سمعت النبي صلى الله عليه وسلم يقول : " إذا مات أحدكم فلا تحبسوه ، وأسرعوا به إلى قبره ، وليقرأ عند رأسه فاتحة البقرة ، وعند رجليه بخاتمة البقرة "
رواه البيهقي في شعب الإيمان وقال : والصحيح أنه موقوف عليه 

[7]

Ek:
İbn El Kayyim El Cevziyye'nin Ahmed b. Hanbel'in Kabir Başında Kuran Okumaktan Men Etmesi Fetvasından Dönüşü Ve Cevazıyla Alakalı Fetva Vermesi İle Alakalı Rivayeti  [8] 

(وأخبرني الحسن بن أحمد الوارق ، قال : حدثني علي بن موسى الحداد ، وكان صدوقا ، وكان ابن حماد المقريء يرشد إليه ، فأخبرني قال : كنت مع أحمد بن حنبل ، ومحمد بن قدامة الجوهري في جنازة ، فلما دفن الميت جلس رجل ضرير يقرأ عند القبر ، فقال له أحمد : يا هذا إن القراءة عند القبر بدعة ، فلما خرجنا من المقابر محمد بن قدامة لأحمد بن حنبل : يا أبا عبد الله ، ما تقول في مبشر الحلبي ؟ قال : ثقة ، قال : كتبت عنه شيئا ؟ قلت : نعم ، قال : فأخبرني مبشر ، عن عبد الرحمن بن العلاء بن اللجلاج ، عن أبيه أنه « أوصى إذا دفن أن يقرأ عند رأسه بفاتحة البقرة ، وخاتمتها ، وقال : سمعت ابن عمر يوصي بذلك ، فقال أحمد : ارجع فقل للرجل يقرأ . . » . وأخبرنا أبو بكر بن صدقة ، قال : سمعت عثمان بن أحمد بن إبراهيم الموصلي ، قال : ان أبو عبد الله أحمد بن حنبل في جنازة ومعه محمد بن قدامة الجوهري قال : فلما قبر الميت جعل إنسان يقرأ عنده ، فقال أبو عبد الله لرجل : تمر إلى ذلك الرجل الذي يقرأ ، فقل له : لا تفعل . فلما مضى قال له محمد بن قدامة : مبشر الحلبي كيف هو ؟
 

3- Ensarın Ölünün Yanında Kuran (Bakara Suresi)Okumaları Sabittir. [9]


كانت الأنصار يقرؤون عند الميت سورة البقرة
 

İbn el Kayyim el Cevziyye Kitab er Ruh isimli eserinde ensarın vefat edenin ardından kabirlerine gidip kuran okuduklarını nakleder .[10]


كانت الأنصار إذا مات لهم الميت اختلفوا إلى قبره يقرؤون القرآن

V-Ölüye Akrabası Olmayanların Hayır Hasenatlarının Sevabının Ulaşması Ve Ölünün Bunlardan Faydalanmasının İmkan Ve Vukuu Hakkındadır.
Cenaze namazı kılınmasının meşruiyeti; akrabası olmayan müminlerin bir mümin için namaz kılmalarının ölüye fayda verdiğine delildir.

1- ‘’Müminlerden biri ölür de, onun namazını üç saftan fazla mümin kılarsa  mutlaka o mümin mağfiret olunur.’’[11]


ما من مؤمن يموت فيصلي عليه أمة من المسلمين يبلغون أن يكونوا ثلاثة صفوفٍ إلا غفر له

2- "Müslüman öldüğünde onun namazını kılmak için 100 mümin toplanırlar ve ona şefaat ederlerse  şefaatları kabul olunur’’ [12]


عن عائشة (رضي الله عنها):"ما من ميت يصلي عليه أمةٌ من المسلمين يبلغون مائةً كلهم يشفعون له إلا شفعوا".

3- "Bir mümin öldüğünde namazı için Allaha şirk koşmayan 40 mümin toplanır da ona şefaat ederlerse, Allah onların şefaatlerini geçerli kılar (dualarını ve şefaatlarını kabul eder)’’[13]


"ما من رجل مسلم يموت فيقوم على جنازته أربعون رجلاً لا يشركون بالله شيئاً إلا شفعهم الله فيه أي:قبل الله دعاءهم وشفاعتهم".

3- Ailesi dışındakilerin ölüye şahitlikleri ve onun için cenaze namazı kılmalarında ve  ölüye şefaat etmelerinde ölüye fayda olması efendimizin açık ifadeleriyle sabittir. [14]



فقد مرت جنازةٌ أمام النبي ( صلى الله عليه وسلم ) فأثنى الصحابة عليها خيراً فقال: وجبت. ثم مرت جنازة أخرى فتحدثوا عنها شراً فقال: وجبت. ولما سأوله عن الإجابتين المتحدتين مع اختلاف حديثهم عن الجنازتين قال: من أثنيتم عليه خيراً وجبت له الجنة، ومن أثنيتم عليه شراً وجبت له النار. أنتم شهداءُ الله في الأرض.

4-Cenaze namazından önce ‘’merhumu nasıl bilirdiniz’’ sorusu, efendimizin konuyla ilgili Allah a şirk koşmayanlardan kim ölüye hüsnü şehadette(iyi bir insan olduğuna şahitlik ederlerse) bulunursa Allah onların şahitliğini kabul eder ve ölüye mağfiret eder hadisiyle sabittir. [15]



"ما من مسلم يموت فيشهد له أربعةٌ أهلُ أبياتٍ من جيرانه الأدنين أنهم لا يعلمون إلا خيراً إلا قال الله: قد قبلت علمكم فيه، وغفرت له ما لا تعلمون".

5-Ömer (ra)dan:
‘’Bir müminin cenazesine dört mümin şehadet ederse (namazını kılar ve hunsu şehadette bulunursa)  Allah onu cennete sokar. Ey Allahın rasulu, üç kişi olsalar dedik, üç kişi de… dedi, iki kişi de dedik iki kişininkine de dedi. Bir kişinin şahitliği durumunu artık sormadık …’’[16]



ذلك لعمر (رضي الله عنه) حين مرت عليه ثلاثُ جنازاتٍ واختلف كلام الناس علي كلٍ منها، فقال كما قال النبي ( صلى الله عليه وسلم ): "أيما مسلمٍ شهد له أربعة نفرٍ بخير أدخله الله الجنة. قال: فقلنا: وثلاثة؟ قال: وثلاثة. وقلنا: واثنان؟ قال: واثنان. ثم لم نسأله عن الواحد".

6- Ensar’ın Ölünün Yanında Kuran (Bakara Suresi) Okumaları Sabittir. [17]

كانت الأنصار يقرؤون عند الميت سورة البقرة

İbn el Kayyim el Cevziyye, Kitab er Ruh isimli eserinde Ensar’ın vefat edenin ardından kabirlerine gidip kuran okuduklarını nakleder. [18]

كانت الأنصار إذا مات لهم الميت اختلفوا إلى قبره يقرؤون القرآن

7-‘’İnsan Ölünce Amelleri Kesilir. Üç şey müstesna; Sadaka i Cariye (faydalı iş, amel ve kurumlar)faydalanılan ilim, kendisine dua eden Salih evlat.’’[19]

عن أبي هريرة رضي الله عنه
 أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال إذا مات الإنسان انقطع عمله إلا من ثلاث صدقة جارية وعلم ينتفع به وولد صالح يدعو له قال أبو عيسى هذا حديث حسن صحيح

VI-Sadaka-İ Cariye'den Ölüye Fayda Nasıl Ulaşır
Sadakai cariye'den ölüye fayda nasıl ulaşır. Çeşme yaptırmıştır, kim ondan faydalansa o şahsa sevabı ulaşır. Okul yaptırmıştır, faydalananların faydalanmalarından oluşan sevap ona yazılır. Ağaç dikmiştir, çeşme yaptırmıştır. Onlardan faydalananların sevabı ona ulaşır. 
Bu rivayetler, ameli kendi yaptıysa öldükten sonra  bu amellerinin sevabının ulaşmasına açıkça delildir. 
Ameli onun adına başkası yapsa, örneğin çeşmeyi onun hayrına oğlu ya da kızı yaptırsa ya da torunları… bu amel ona yine de fayda verir. Annem adına ne yapayım diyen sahabiye ''su sebili yaptır'', demiştir Efendimiz. O’da kuyu kazıp, çeşme yaptırıp ‘’bunun hayrı anneme olsun’’ demiştir. 
Buna göre,  bu tür hayır hasenatta kişi kendisi yapsa ya da biri onun adına yapsa, ölü bu sadakai cariyeden dolayı fayda görür, demektir. 
Mesele sadece akrabasının kişi adına yaptırdığı sadakai cariyeden kişi faydalanır, ama diğerlerinin yaptıracağı amelden ölüye fayda yoktur noktasına delil aramaya gelirse;
Bunun da cevabı, faydalanılan ilim de, kılınan cenaze namazının sadece çocukları tarafından kılınmayıp herkes tarafından kılınmasında vardır. 
Faydalanılan ilim kesilmez. Bir şahıs öğrettiği ilim sebebiyle faydalanacağı gibi, öğrenilmesine katkıda bulunması sebebiyle de,  ilim sebebiyle faydalanır demektir. 
Buna göre;
- Namaz kılmasını öğreten ya da öğrenilmesine vesile olan, bundan - amel edildiği veya öğretildiği ve ya delil getirilip doğru olan seslendirildiği müddetçe- faydalanır. İlimle amel edenler akrabası olmasalar da ölüye fayda veririler. Yapılan çeşmeden içenler ölüye dolaylı olarak fayda veririler. Kuran okumasını öğrettiğimiz çocuğumuz ya da din kardeşimiz olsa durum fark etmez. Bu ameller ve türevlerinin fayda vereceği konusunda yazdığım hadisler konu hakkında nas’tır. Bizim konu ettiğimiz de budur.

VII-Ölüye Kuran Okumak Nasıl Fayda Verir Konusu
Bunun detayı ve keyfiyeti gaybdır. Cennette derece olarak fayda vermesi, günahının cenaze namazı sırasındaki şahitlikle affolunması gibi müjdeler biliniyorsa da, bizim için fayda vereceğini bilmek yeterlidir. Nasıl fayda vereceğini ahirette hep beraber göreceğiz.

VIII-Sadakai Cariye Hakkındaki ‘’Üç Şey’’ Sınırlaması Hakkındadır
Sadakai cariye hakkındaki üç şey deki tahsis (sadece üç şey nitelemesi ) üç tür amele işaret içindir ve bu amellerin benzerlerinin sevaplarının ölüye ulaşmayacağı anlamına gelmez. 
Bunun delili:
1- İbn Mace hadisidir. Hadiste müminlere ölümlerinden sonra fayda verecekler şöyle sıralanır.
‘’Öğrettiği ya da yaydığı ilim (ilim yaymak çok sayıda amel türevi olacak bir ameldir.) Arkada bırakılan salih evlat, arkada bırakılan Mushaf, bina edilen mescid, yolda kalmışlar barınsın diye yapılan evler, akıtılan su ve su kanalları nehirler, malından sıhhat ve hayat anında sarf ettiği sadaka.  Bunların hepsi ölümünden sonra kişiye ulaşmaya devam eder.’’[20]

عن أبي هريرة رضي الله عنه ، أنّ رسول الله صلى الله عليه و سلّم قال :
( إن مما يلحق المؤمن من عمله و حسناته بعد موته ، علماً علَّمَه و نشره ، أو ولداً صالحاً تركه ، أو مصحفاً ورَّثه ، أو مسجداً بناه ، أو بيتاً بناه لابن السبيل ، أو نهراً أجراه ، أو صدقة أخرجها من ماله في صحته و حياته ، تلحقه من بعد موته

2-Diktiği Ağaç Sebebiyle De Kişi Ölümünden Sonra Çok Yönlü Olarak Ecir Kazanır.
Enes (ra) ın rivayet ettiği hadiste ‘’ağaç dikmek sebebiyle ölüye faydanın devam edeceği’’ sabittir.[21] 

عن أنس رضي الله عنه قال :
 قال رسول الله صلى الله عليه وسلم ((سبعٌ يجري للعبد أجرهن وهو في قبره بعد موته : من علَّم عِلْماً ، أو أجرى نهراً ، أو حَفَر بئراً ، أو غرس نخلاً أو بنى مسجداً ، أو ورَّث مصحفاً ، أو ترك ولداً يستغفر له بعد موته

3-Ebu Hureyre (ra) dan: 
Kişi kuyu açtığında ya da kendisi için kuyu açıldığında ecir alır. Kuyudan faydalanan hayvanlar sebebiyle ve o hayvanlara faydalandıran şahıs sebebiyle bile ecir alır. Efendimiz,’’ her canlıya yaptığınız fayda sebebiyle ecir alırsınız ‘’buyurmuştur. [22]


عن أبي هريرة رضي الله عنه أن النبي صلى الله عليه وسلم قال :
 بَيْنَا رَجُلٌ بِطَرِيقٍ اشْتَدَّ عَلَيْهِ الْعَطَشُ فَوَجَدَ بِئْرًا فَنَزَلَ فِيهَا فَشَرِبَ ثُمَّ خَرَجَ فَإِذَا كَلْبٌ يَلْهَثُ يَأْكُلُ الثَّرَى مِنْ الْعَطَشِ ، فَقَالَ الرَّجُلُ : لَقَدْ بَلَغَ هَذَا الْكَلْبَ مِنْ الْعَطَشِ مِثْلُ الَّذِي كَانَ بَلَغَ مِنِّي ، فَنَزَلَ الْبِئْرَ فَمَلَا خُفَّهُ مَاءً فَسَقَى الْكَلْبَ فَشَكَرَ اللَّهُ لَهُ فَغَفَرَ لَهُ ، قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّه وَإِنَّ لَنَا فِي الْبَهَائِمِ لَأَجْرًا ؟ فَقَالَ فِي كُلِّ ذَاتِ كَبِدٍ رَطْبَةٍ أَجْرٌ    

4-Ebu Umame el Bahili (ra) dan:
‘’Allah yolunda nöbet ve cihad üzere iken ölen, öğrettiği ilimle faydalanıldığı müddetçe ilimden ve ilim öğretmekten; sadaka verdiğinde sadaka devam ettiği müddetçe gelen ecirden; arkasında bıraktığı çocuktan çocuk ona dua ettiği müddetçe ölüye bu amelin fayda vermesi  kesilmez ,ecir yazılmaya devam eder.’’ [23]

وعن أبي أمامة الباهلي رضي الله عنه عن رسول الله صلى الله عليه وسلم أنه قال :
أَرْبَعَةٌ تَجْرِي عَلَيْهِمْ أُجُورُهُمْ بَعْدَ الْمَوْتِ : مَنْ مَاتَ مُرَابِطًا فِي سَبِيلِ اللَّهِ ، وَمَنْ عَلَّمَ عِلْمًا أُجْرِيَ لَهُ أَجْرُهُ مَا عُمِلَ بِهِ ، وَمَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فَأَجْرُهَا يَجْرِي لَهُ مَا جَرَتْ، وَرَجُلٌ تَرَكَ وَلَدًا صَالِحًا فَهُوَ يَدْعُو لَهُ


 


[1] el Buhari, es Sahih; Muslim, es Sahih,
[2] el Buhari, es Sahih; Muslim, es Sahih,
[3] Muslim, es Sahih, h no: 1004 (kitabu’z Zekat )
[4] Muslim, es Sahih, h no: 1630  (kitabu’z Zekat )
[5] et Taberani, el Mu’cem el Kebir, IX. 220; el Heysemi senedindeki ricalin sahih olduğunu söylemiştir. el Heysemi, Mecmau’z Zevaid, III.44
[6] el Heysemi, Mecmau’z Zevaid ve Menbeu’l Fevaid, III.44,h no: 4242;et Tabarani, el Mu’cem el Kebir, III.208; el Beyhaki, Şuabu'l-İman, VII. 16 h no: 9294; el Beyhaki, es Sünen el Kubra, IV.56. İbn Ömer rivayeti için ayrıca bkz. Ali el Kari, Mirkatu’l Mefatih Şerhu Mişkati’l Mesabih, III.1228 h no: 1717 
[7] Ayrıca bk. et Tabarani, el Mu’cem el Kebir, IX.220; İbn el Kayyim, Kitabu’r Ruh, 17.s; Yahya b. Main, et Tarih, II.345 vd.; İbn Hacer, er Erbain el Mutebayine, 85.s ve Fethu’l Bari, III.184;el Lalekai, Şerh Usul İtikad Ehli’s Sunne, 2174; İbn Asakir, Tarihu Dımeşk ,50/ 297; el Mizzi, Tehzibu’l Kemal, 22/538 ;hadisin bir kısmının rivayeti için : Ebu Davud , es Sunen, h no: 3213.
[8] Rivayet için bkz.İbn el Kayyim ,er Ruh ,s.13 
[9] İbn Ebi Şeybe,el Musannef, III.123 h no :1277 
[10] İbn el Kayyim,er Ruh ,14.s
[11] ’Ebu Davud, es Sunen, III.198 h no: 3166; ibn Mace, es Sunen, I.478 h no: 1490; et Tirmizi, es Sunen, III.338 h no: 1028; el Hakim, el Mustedrek I.516, h no: 1342 .
[12] Muslim, es Sahih,h no:947
[13] Müslim, es Sahih,h no:948 
[14] Ahmed b. Hanbel,el Musned,h no:12860 
[15] el Hakim, el Mustedrek,h no: 1330 ve İbn Hıbban,es Sahih,h no:3103 
[16] el Buhari, es Sahih, h no:1368 
[17] İbn Ebi Şeybe,el Musannef,III.123.h no: 1277 
[18] İbnu'l-Kayyim, Kitab er Ruh, 14.s
[19] Muslim, es Sahih,h no:1631 ayrıca bk. en Nevevi, Şerh Sahih Muslim,XI.87; et Tirmizi, es Sunen, h no: 1376 
[20] İbn Mace, es Sünen, I.88 h no: 242; el Beyhaki, Şuabu’l İman,III.247 h no:3448
[21] el Bezzar, Keşfu’l Estar,h no:149 
[22] Buhari, es Sahih,h no:2466; Muslim, es Sahih, h no: 2244
[23] Ahmed b Hanbel, el Musned, h no:21661

Otel Tekstili antalya escort sakarya escort mersin escort gaziantep escort diyarbakir escort manisa escort bursa escort kayseri escort tekirdağ escort ankara escort adana escort ad?yaman escort afyon escort> ağrı escort ayd?n escort balıkesir escort çanakkale escort çorum escort denizli escort elaz?? escort erzurum escort eskişehir escort hatay escort istanbul escort izmir escort kocaeli escort konya escort kütahya escort malatya escort mardin escort muğla escort ordu escort samsun escort sivas escort tokat escort trabzon escort urfa escort van escort zonguldak escort batman escort şırnak escort osmaniye escort giresun escort ?sparta escort aksaray escort yozgat escort edirne escort düzce escort kastamonu escort uşak escort niğde escort rize escort amasya escort bolu escort alanya escort buca escort bornova escort izmit escort gebze escort fethiye escort bodrum escort manavgat escort alsancak escort kızılay escort eryaman escort sincan escort çorlu escort adana escort