Hit (6461) F-17

İbn Abidinin Şifaul Alil İsimli Makalesi Çerçevesinde İmamlık Müezzinlik Gibi Taatleri Ücret Karşılığı Yapma Meselesi Ve Hanefi Fıkhındaki Yeri,Ücret Karşılığı Namaz Kıldıran İmamların Arkasnda Namaz Kılmanın Hükmü,Vehbe Zuhaylinin Konu Hakkndaki Fetvası

İlim Dalı : Fıkıh Konusu : Devlet Görevi Almak
Soruyu Soran : Cevaplayan : Önder Nar
Cevaplayanın Mezhebi:
Ekleyen : /2014-05-15 Güncelleyen : Sümeyye Abacı/2020-04-17

Soru: İbn Abidin ne demektedir, Ve neden böyle demektedir, İbn Abidinin makalesinin hulasası nedir?

İbn Abidin’in Şifau’l-Alil İsimli Makalesi Çerçevesinde İmamlık Müezzinlik Gibi Taatleri Ücret Karşılığı Yapma Meselesi Ve Hanefi Fıkhındaki Yeri; 
İbn Abidin hanefi mezhebinin başta imam ebu hanife olmak üzere büyüklerinin bu konudaki fetvalarını özetlerken şöyle der;
İbn Abidin I. 154. S. 9. Satır: "el aslullezi buniye aleyhi hurmatul isticar’’. "Müslümanın yapmakla mukellef olduğu her taat ta ücret almak caiz olmaz. Çünkü bunlar birer taattir ve Allaha yakınlaşma kasdıyla sahibinin yapacağı şeylerdir.’’ 

İbn Abidin I. 157. S. 13. Satır: "Vacib olmasa bile her taat olan fiilde bizde ki (hanefi mezhebinde ) hüküm budur. …’’
İbn Abidin I. 157. S. 19. Satır: Taatleri ücret karşılığı ve bir şey karşılığı yapma men edilmiştir. Taatler vacib olsun olmasın fark etmez. Hukum aynıdır. Ezan okumak vs.. Gibi..
İbn Abidin I. 158. Sayfanın başından 161. Sayfaya kadar müteahhirun ulemasının hanefi mezhebinin müfta bihi görüşündeki fetvayı nasıl tek tek değiştirdiklerini açıklayıp kaynaklarını da vermektedir.
Örneğin ez Zeylai’nin el Kenz'deki sözü : "Bugün fetva kuran okutmayı öğretme karşılığında ücret alınmasının cevazı şeklindedir. Ve bu müteahhirun dan bazı belh fukahasının fetvasıdır. …’’ deyip bu fetvayı neden verdiklerini de şöyle illetlendirmektedir
.’’ Kuranın zayi olup gitmesinden korktular. Ve ilimlerin öğrenilmesine teşvik olsun diye bu şekilde fetva verdiler….’’[1]
162. Sayfanın başında da benzer sebeplerle bu fetvanın verildiği bilgisi vardır. 161. Sayfanın 9. Satırına kadar ez Zeylai’den nakildir.

İbn Abidin, Belh'in muteahhir ulemasının bu fetvalarının sadece kuran öğrenilmesi ve öğretilmesine has olduğunu ifade eder.
Aynı sayfa 8. Satır ve devamında onlardan sonra gelenlerin ezan ve imamlığı da buna eklediklerini tesbit eder. Dayanak olarak da zaruret ve zaruret mertebesindeki ihtiyacı gösterir.
Aynı sayfada 21. satırdaki Fasl ile başlayan bölümde ise; taatlar karşılığı ücret almanın genişletilmesinin doğru olmayacağını ve bu zarurete binaen cevaz hükmünün kuran öğretme, fıkıh öğretme, ezan okuma, imamlık yapma ile sınırlı kalması gerektiğini yineler.
Zaruret illetine dayanılarak haram olan ve men edilmiş olan taatler karşılığı ücret alma fiiline verilen cevaz hükmünün ücretle hac edilmesi, ücretle başkası yerine namazlarının kılınması gibi alanlara yansıtılmasının mahzurlarını ve yanlışlığını göstermeye çalışır. Hac, cihad, kadılık konularındaki duruma değinir.
Ve konuyu 162. Sayfanın 9. Satırından itibaren şu neticeye vardırır :
"Müteahhirin alimlerine göre tatlara karşılık ücret almak caizdir. Ama bu cevaz her şeye şamil değildir. Zaruret ve zaruret seviyesindeki ihtiyaca binaen ders verme, kuran öğretme, ezan okuma, vaaz verme gibi taatlerle sınırlıdır. Namaz, oruç cihad gibi taatlerde olmaz.’’ [2]

Bütün bunlara göre netice şudur;
-Hanefi mezhebinin kurucuları ibadetlere karşılık ücret alınmasının haramlığında ittifak halindedir.
-Hicri 300’lerden sonra gelen bazı Belh bölgesi alimleri kur'an öğretmedeki boşluğu ve ilginin azalmasını tehlikeli bularak bunun kur'an'ın korunması ve nakledilmesine halel getireceği tesbitini yapmış ve kur'an okutmaya, öğretmeye özel olarak ücret alınmasına zarurete binaen cevaz vermişlerdir. Daha sonra gelenler de aynı asla dayanarak ezan, imamlık, fıkıh dersi vermek, vaaz gibi taatlere de bu hükmü uygulamışlardır.

-Taatler karşılığında ücret almanın haramlığı hanefi mezhebinin görüşüdür. Zarurete binaen cevaz ise bazı Belh ulemasının görüşüdür. Ve o gün bugündür ortada zaruret hali olmasa da ilim adamlarının ayakta durması ve başka işlerle meşgul olup ta islami ilimlerin kaybolup gitmesinden korkulmasından dolayı bu fetvayla amel edilme hali devam ede gelmiştir.

-Zaruret şartları ortadan kalkınca haramlık rucu eder. Ve cami imamlarının bu amellerine karşılık para almaları NŞA’da caiz değildir.
-İbn Abidin merhum, ilgili makalesinde bu zarurete binaen cevazın ifade ettiği taatlerle sınırlı olması gerektiğini ifade etmektedir.

-Hazindir ki Belh uleması kur'anı zay etmeyelim derken, dini hayatı ve ibadetlerde ihlası zay edecek bir şerrin kapısını aralamışlardır.
İmam Rabbani de, ''tasavvufla uzak yakın alakası olmayan adamları tekkelere kabul edin, dinle imanla bağlantılı kalsınlar'', diyerek tekke ve zaviyelerin kapatılmasını gerektirecek kadar oralara serkeşlerin dolmasının önünü açmıştır. Bu gün onun ne dediğini bilmeyen ve anlamadan uygulayan çok sayıda gafil; tekkelerin eyyamcı ve hevai insanlarla dolup taşan yerler olmasına sebep vermişlerdir.
Şu da unutulmamalıdır ki; İbn Abidin merhumun Şifau’l-Alil isimli makalesi de esasta durum özetlemesi içerse de; zikir ve hatme vasiyet edilmesinin meşruluğunu isbat için kaleme alınmıştır.

Belh ulemasından bazılarının fetvası günümüz şartlarına uygulandığında sadece laik bir devletin açtığı ve müfredatını düzenlediği bir okuldan mezun olanların imamlık yapabilmesi ve onların da salihi-talihi ayırt edilmeksizin sıradan bir memuriyet görevi gibi şartları tutanları göreve tayin edildiğini dikkate alınmaması; ve bütün bunların yine imamlığa karşılık ücret alınmasına zarurete binaen cevaz verilmiştir müfta bih’ine dayandırılması da hazindir.

 

Ücret Karşılığı Namaz Kıldıran İmamların Arkasında Namaz Kılmanın Hükmü -Kuran Kurslarında Kuran Eğitimi Vermek İçin Görev Almanın Hükmü -Vehbe Zuhayli’nin Konu Hakkındaki Görüşleri:

Soru-1: Hocam biz kimin para için, kimin Allah için kıldırdığını bilemiyoruz, dolayısıyla her imamın arakasında namaz kılıyoruz, namazımız kabul olur mu? 

el Cevab:
Dini ölçülerimiz itibarıyla iman izhar eden ve hayat tarzından müslüman olduğuna kanaat ettiğimiz her İslam izhar eden şahsın arkasında namaz kılmak caizdir. Başka bir mani yoksa tabii...
Haklarında tereddüt oluşan şahısların arkasında namaz kılmazsınız .

Soru-2: Hocam kuran kurslarında görev yapmakta olan ve bütün gününü buna veren, hafız yetiştiren ve hem kendisin, hemde ailesinin rızkını kazanmak için, çalışma fırsatı olmayan, ve bu görev için belli bir maaş alan kişinin durumu nedir, bu parayı alması caiz midir?

el Cevab: 
Caizdir. Cevaz esasen onlar hakkında verilmiştir.
Günümüzde zaruret hali muttarıd değildir. (her mescid ve her mahallede oluşmamaktadır) İhtiyaç hali ise bir vakıadır. İmamlık, müezzinlik, kur'an kursu hocalığı, cami işlerini düzenleme, ezanın vaktinde okunmasının temini, kuranın tecvid kurallarının kitlelere öğretilmesi, görevlendirmesiyle namaz vakitlerinde ve ders saatlerinde bu memurların vakitlerinin icarı aslına binaen görevlendirme yapılırsa bu sorun ve mahzur giderilir.

Soru-3: Kuran okumaya kabiliyetli ve okuduğu zaman insanların imanını güçlendiren, gönlünü ferahlatan, kur'anı sevdiren, ve sürekli bu güzel okuyuşu için çalışan insanın, düğünlerde ve açılışlarda, özel programlarda vs. Okuduğu zaman ücret alması caiz midir?

el Cevab :
Kur'an okumasına karşılık ücret taleb etmesi haramdır. Oraya intikal ve işini gücünü bırakıp orada bulunması sebebiyle ücret talep etmesi caizdir.
Kur'an okumasına karşılık ücret talep etmesi haramdır. Ama ücret talep etmeden kendisine verilen para ya da hediye vs. alması caizdir.

Vehbe Zuhayli'nin Usulu’l Fıkh İsimli Eserinde Kur'an Öğretimini Ücretle Yapmanın Cevazını Örfe Dayalı Hükümler Başlığı Altında İncelemesi Hakkındadır. 

Vehbe Zuhayli hoca hükümlerin örfün değişmesiyle değişmesi başlığı altında İbn Abidin'den de alıntılar yaparak örf üzerine bina edilen hükümlerin zamanın değişmesiyle değişeceğini bu çerçevede de insanların adetlerinin bilinmesinin ictihadın ve fetvanın sahihlik şartlarından addolunduğunu söylemektedir.
Çoğu hükümler örfün değişmesiyle değişir ya da zaruret durumunun oluşmasıyla değişir. Eğer yeni örf dikkate alınmazsa bundan meşakkat ve insanların ziyana uğraması durumu oluşur. Alemin düzen ve ahenk içinde yaşanılır kalabilmesi için şeri ölçülerde esnemelere gidilir[3]

Ve bu çerçevede son dönem muteahhir fukaha kuran öğretmeye karşılık, imamlık, müezzinlik namaz oruç hac gibi ibadetler karşılığında ücret alınmasına cevaz vermişlerdir. Bu ise ilk dönem fukahasının verdikleri fetvaya açıkça muhalif bir fetvadır. Bunu zamanın değişmesi ,hocalara beytul mal’den verilen desteğin kesilmesi sebebiyle olmuştur. Bu görevleri yapanlar maişet kesbiyle meşgul olmak durumunda kalsalar kur'anın zay olması ve bu islami değerlerin ihmal edilmesi gerekecekti… [4]

Vehbe Zuhayli hoca el Veciz fi Usuli'l-fıkh isimli eserinin de örf bölümünde şöyle demektedir. "İnsanların adet edinegeldikleri şeylerdir. Bir haramı helal etmeyen bir bir helali haram etmeyen örf muteberdir. Fasid örf ise bir haramı helal eden ya da bir helali haram eden örftür. Fasid örfle amel edilmez. Zira o takdirde şeri doğrulara muhalefet sözkonusu olacaktır.’’  [5]


Bu İfadeler Hakkındaki Mülahazam Şudur;
Zuhayli hocanın son cümlesinde de ifade edildiği gibi örf bir helali haram bir haramı helal kılma da delil olmaz. Bu çerçeve de değişen örf de muteber değildir.
Ama hanefi fukahasının konumuz hakkındaki fetva da haram olmasına rağmen cevaz fetvası vermelerinin sebebi değişen örf değil zamanın akışı içinde değişen şartlar sebebiyle kaybolmaya yüz tutan kuran ve diğer ilimlerin eğitimi farizasıdır. Farizayı dini korunması gereken beş değeri babında ele alıp daha önemli olan farzın korunması için mahzuru daha az olana bu şartlar çerçevesinde cevaz vermişlerdir.

Dikkatle incelenirse, İbn Abidin merhumun kuranı ücret karşılığı okutulmasına cevazı örften ziyade oluşan zaruret hali aslı üzerine oturttuğu bir vakıadır.
Zaruret ile örfün delil olma da bir ilişkileri varsa o da şudur; Eski zamanlarda bu konularda insanlar Allah rızası için hizmet verirlerdi. Ama zaman değişip hayat şartları zorlaşınca ve insanlardaki himmet azaldı. (Burada bir zorlama cümle ile meseleyi örfle ilişkilendirmek gerekirse) örf değişti. Ulema da değişen örfü görüp kur'an ve ilimlerine bir ziyan gelmemesi için zarurete binaen haram olan bu fiillere cevaz verme durumunda kaldılar.
Meseleyle örfün bağlantısı ancak böyle zorlama bir bahaneyle kurulabilir.

Yani netice itibarıyla, hanefi fukahasının zarurat ve haciyyatı fetvada önemseme sebepleri ''islamda 5 korunması gereken değer''in korunması için, şartlar gerektirdiğinde, şeran yasak olan bazı fiillerin zaruret ve ihtiyaca binaen caiz olması’’ düşüncesine dayanır. Meselenin örfün muhakkem olmasıyla alakası yoktur.

 

Mülahaza: Ben evimin geçimini din hizmetleri departmanın da çalışarak temin ediyorum. Benim aldığım maaş caiz olmuyor mu ? devlet parası yiyoruz.

el Cevab: Maaş almanız caizdir.

Mülahaza: Peki bir bayanın kuran kurs karşılığında aldığı ücret helal midir?

el Cevab: Mübah ya da meşru her fiile vakit ayırmanız karşılığında devlaetten alacağınız ücret caiz olur. İbadetlere karşılık ücret almak değil ibadetinizi orada yapmaya karşı ücret almak da caiz olur. Ama ibadetlerden alınacak tek ecir Allahtan olmalıdır. Yoksa amel ibtal olur.

 

 

[1] İbn Abidin I. 160. S. 9. Satır .17 vd.

[2] İbn Abidin, Mecmua’t Resail, 1976, lahor .

[3] Vehbe Zuhayli, Usulul Fıkh el İslami s .828 ve 829 vd.

[4] age.835 vd.

[5] Vehbe Zuhayli, el Veciz fi Usulu’l Fıkh ,97, 98

 
Otel Tekstili antalya escort sakarya escort mersin escort gaziantep escort diyarbakir escort manisa escort bursa escort kayseri escort tekirdağ escort ankara escort adana escort ad?yaman escort afyon escort> ağrı escort ayd?n escort balıkesir escort çanakkale escort çorum escort denizli escort elaz?? escort erzurum escort eskişehir escort hatay escort istanbul escort izmir escort kocaeli escort konya escort kütahya escort malatya escort mardin escort muğla escort ordu escort samsun escort sivas escort tokat escort trabzon escort urfa escort van escort zonguldak escort batman escort şırnak escort osmaniye escort giresun escort ?sparta escort aksaray escort yozgat escort edirne escort düzce escort kastamonu escort uşak escort niğde escort rize escort amasya escort bolu escort alanya escort buca escort bornova escort izmit escort gebze escort fethiye escort bodrum escort manavgat escort alsancak escort kızılay escort eryaman escort sincan escort çorlu escort adana escort