Hit (11165) F-1145

Satranç Oynamanın Hükmü

İlim Dalı : Fıkıh Konusu : Günlük Yaşam
Soruyu Soran : Cevaplayan : Önder Nar
Cevaplayanın Mezhebi:
Ekleyen : /2017-01-12 Güncelleyen : /2017-03-02
Soru: Satranç oynamak haram mıdır? Haram ise sebebi nedir? (4 Ocak 2017)
 
el Cevab:
Konu aşağıda yazacağım sıralamayla okunursa zihinlerde bir problem kalmadan anlaşılacaktır.
1- Satranç nedir?
2- Ne zaman İslam toplumu tarafından tanınmıştır? Asrı saadette satranç biliniyor muydu?
3- Satranç hakkında ayet ya da hadis var mıdır? Varsa rivayetler sahih midir?
4- Dört mezhep ulemasının satranç hakkındaki fetvaları ve kaynakları nelerdir?
5- Satranç hakkında eski ya da yeni ilim adamlarının yazdıkları eserler var mıdır, nelerdir?
6- Cübbeli Ahmet hocanın videolarda paylaştığı bilgiler hakkında nasıl düşünülmelidir?
7- Sonuç olarak, Hanefi fukahasına göre satranç oynamanın hükmü nedir?
 
C1-Satranç Nedir?
Satranç, iki oyuncu arasında satranç tahtası ve taşları ile oynanan bir masa oyunu. Dünya çapında turnuvaları düzenlenir ve bir spor dalı olarak kabul edilir.
Bu oyun satranç tahtası denilen 8×8'lik kare bir alan üzerinde 32 adet satranç taşıyla oynanır. Toplam 64 karenin yarısı siyah, yarısı beyaz renklerden oluşur. Taraflar beyaz ve siyah renkli taşları alırlar, her oyuncunun bir seferde bir hamle yapmasıyla oyun gelişir. Oyunun başında beyaz ve siyahların 16 taşı bulunur. Bunlar bir şah, bir vezir, iki kale, iki fil, iki at ve sekiz piyondan oluşur. Oyunun amacı karşı tarafın şahını mat etmektir.
 
Satranç Oyununun Tarihçesi;
M.Ö. 2000'li yıllarda satrancın oynandığına dair bulgular Mısır'da piramitlerdeki kabartmalarda vardır
Satranç, MS 6. yüzyılda Hindistan'da ortaya çıktı.
MS 10. yüzyıla gelindiğinde tüm Asya'ya, Ortadoğu ve Avrupa'ya yayılmıştı
En geç 15. yüzyıldan itibaren Avrupa'da soylular arasında çok popüler bir oyun haline geldiğinden "kraliyet oyunu" olarak anılmaya başlandı.
Kurallar ve dizilişler zaman içerisinde çeşitli değişiklikler gösterdi ve 19. yüzyılda bugünkü standart halini aldı.
20. yüzyıl Avrupası'nda toplumun entelektüel üst tabakaları arasında yayıldı ve dünyanın en popüler oyunlarından biri haline geldi.[3]
Oyunun icadı konusunda birkaç efsane mevcuttur. Bunlardan biri Sissa İbn Dahi, buğday tanesi efsanesidir.
19. yüzyılın ortasından beri düzenli satranç turnuvaları yapılmaktadır. İlk resmî Dünya şampiyonu Wilhelm Steinitz'tir. 1924'te Dünya Satranç Federasyonu (FIDE) kurulmuştur.
Bilgisayarların icadı ile birlikte 20. yüzyılın sonunda iyi satranç oynayabilen satranç programları piyasaya çıkmıştır.
 
C2- Satrancın İslam Toplumuna Girişi Tanınması Zamanı:
6. yüzyıldan beri satranç Îran'da bilinmektedir. Buradan 7. yüzyılda İslam'ın yayılışıyla birlikte Orta Doğu'da ve Kuzey Afrika'da yayılır. Endülüs Emevîleri, İtalya, Bizans İmparatorluğu ve Rusya yoluyla oyun, 9. ila 11. yüzyıllar arasında Avrupa'nın diğer yerlerine yayılır.
 
Asrı Saadette Satranç Oyunu Bilinmekte miydi?
Bu konuda herhangi bir rivayet yoktur. Satranç fetihlerle birlikte Asrı saadet dönemi sonrası İslam toplumuna girmiştir.
Not: Bu tespit satranç hakkında efendimize nispet edilen rivayetlerin asılsız olduğu manasına gelecektir.
Satrancın sahabe döneminde ortaya çıkıp tanındığına dair bk.[1]
 
C3- Satranç Hakkında Haram Kılan Bir Ayet Ya Da Hadis Var mıdır?
Ayet olarak: Maide 3 ayeti;
 
 وَأَن تَسْتَقْسِمُواْ بِالأَزْلاَمِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ
 
İmam Taberi satranç şeklinde tefsir edildiğini söylemiştir. bk.[2]
Not: (Ama ayetin asrı saadette bilinmemesine rağmen satranç olarak tefsir edilmesi satrancın diğer alimler tarafından haram denildiğinde dikkate alınan illet-sebep e göre böyle yorumlanmış olması muhtemeldir.)
 
Hadisler:
1- Vasıle b Eska (ra) hadisi: '' Allah 'şah' sahibine rahmet nazarıyla bakmaz''
 
Hadisin Metni:
 
عن واثلةَ بنِ الأسقعِ عن النبي صلى اللّه عليه وسلم قال :
إن للّهِ عز وجل في كلِ يومٍ ثلاثَ مئة وستين نظرةً ، لا ينظرُ فيها إلى صاحب الشاهِ "
 
Sahihlik Derecesi: Hadis zayıftır. Satranç hakkında olması sabit değildir.
Bu rivayeti İbn Hıbban el Mecruhin II.297; ed Deylemi, Musned Firdevs I.190 h no: 710; İbn Hacer el Askalani ravilerden Muhammed b Haccac’ın metruk olduğunu söylemiştir. Bk.[3]
 
2-Ebu Hureyre (ra) hadisi:
Efendimiz bir grup insanı satranç oynarken gördü bu zarlar da nedir dedi ben sizleri bunlardan men etmemiş miydim, Allah bunlarla oynayanlara lanet etmiştir buyurdular''
 
Hadisin Metni:
 
عن أبي هريرة ، قال :
مرّ رسول اللّه صلى اللّه عليه وسلم بقوم يلعبون بالشطرنج ، فقال : ما هذه الكوبةُ ؟ ألم أنه عنها ؟! لعن اللّه من يلعب بها
 
Sahihlik Derecesi: Hadisin ravilerinden Mutahhar b. el Heysem Ukayli ve İbn Hıbban tarafından Mecruhin arasında sayılmışlardır. Bk.[4]
 
3- Ebu Hureyre (ra) Hadisi:
''Ezlam ile oynayanları yani satranç ve tavla oynayanları gördüğünüzde onlara selam vermeyiniz selam verseler selamlarını almayınız...''
 
Hadisin Metni:
 
عن أبي هريرة قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم :
إذا مررتم بهؤلاء الذين يلعبون الأزلام : الشطرنج و النرد و ما كان من اللهو ، فلا تسلموا عليهم ، فإن سلموا عليكم فلا تردوا عليهم ، فإنهم إذا اجتمعوا و أكبو عليها ، جاء إبليس أخزاه الله بجنوده فأحدق بهم ، كلما ذهب رجل يصرف بصره عن الشطرنج لكز في ثغره ، و جاءت الملائكة من وراء ذلك فأحدقوا بهم ، و لم يدنو منهم، فما يزالون يلعنونهم حتى يتفرقوا عنها حين يتفرقوا عنها حين يتفرقون كالكلاب اجتمعت على جيفة ، فأكلت منها ، حتى ملأت بطونها ثم تفرقت .
 
Sahihlik Derecesi: ed Deylemi, Musned Firdevs I.269 h no: 1045
el Elbani bu rivayetin uydurma olduğunu hükmetmiştir. Bk.[5]
 
4- Enes b Malik (ra) Hadisi:
“Satranç oynayan melundur ona bakan domuz eti yiyen gibidir.''[6]
 
Hadisin Metni:
 
عن أنس رضي الله عنه عن النبي صلى الله عليه وسلم قال
: ملعون من لعب بالشطرنج .
وفي لفظ : ملعون من لعب بالشطرنج ، والناظر إليها كآكل لحم الخنزير .
 
Sahihlik Derecesi: Rivayetin senedi Abdulmelik b. Habib (an) Esed b. Musa ve Ali b. Mabed (an) İbn Cureyc (an) Habbe b. Selem şeklindedir.
İbn Habib; la şey (itibar edilmesidir), Esed; zayıftır; Habbe b. Selem (meçhul) tanınmamaktadır ve rivayet de munkatıdır senedi kopuktur. Bk.[7]
el Elbani bu rivayete uydurmadır hükmü vermiştir. Bk.[8]
 
5- ''Kim satranç oynarsa şirke düşmüş gibidir, kim satranç oynarsa semadan yere düşmüş gibidir, kim satranç oynarsa domuz eti kesmiş gibidir, kim satranç oynarsa elini domuz kanına bandırmış gibidir''
مَن لعب بالشِّطرنج فقد قارَف شِركً
 
Hadisin Metni:
ا، ومَن [يشرك] بالله فكأنما خرَّ من السَّماء
وفي روايةٍ: مَن لعب بالشِّطرنج فقد عصَى الله ورسولَه
اللاعِب بالشِّطرنج كالقاطع لحم الخنزير، والناظر إلى مَن يلعَبُ بالشطرنج كالغامس يده في لحم الخنزير
 
Sahihlik Derecesi: Rivayetleri ed Deylemi, musnedinden nakletmiştir bk.[9]
 
Bu rivayet hakkındaki hadis imamlarının hükümleri;
Muhammed Tahir el Feteni el hindi, Tezkiratul Mavduat I.187; eş Şevkani, el Fevaidul Mecmua I.207 (senedinde kezzab = yalancı vardır bu konuda subut bulan bir hadis yoktur); İbn Abdulber, et Temhid XIII.173 bu rivayet ve versiyonları mevzu (uydurma)dır.
 
-İmam ez Zeylai bu rivayet te satranç lafzının geçmesi garipdir. Müslim deki rivayetinde bu lafız yoktur demiştir. Bk.[10]
ez Zeylai ayrıca, satranç oynamanın ancak kumar şeklinde oynanması durumunda hükmü haram olan şans oyunları hükmüne tabi olacağını, aksi durumda efendimizin müminlerin eğlenceleri üç şey dışında batıldır, hadisi çerçevesinde mekruh olacağını fetvaya bağlamıştır. Bk.[11]
 
( ويكره اللعب بالشطرنج والنرد والأربعة عشر وكل لهو ) ; لأنه إن قامر بها فالميسر حرام بالنص ، وهو اسم لكل قمار ، وإن لم يقامر بها فهو عبث ولهو ; وقال عليه الصلاة والسلام : " { لهو المؤمن باطل إلا الثلاث تأديبه لفرسه ومناضلته عن قوسه وملاعبته مع أهله }"
 
Hadisler Hakkındaki Genel Hüküm:
Hülasa olarak hadis hafızları satranç hakkındaki hiçbir rivayetin sahih olmadığını sabit olmadığını ve bunlarla alakalı rivayetlerle amel edilmesinin söz konusu olamayacağına hükmetmişlerdir. Bk.[12]
 
حَدِيثُ : " مَنْ لَعِبَ بِالشِّطْرَنْجِ فَهُوَ مَلْعُونٌ " ، قَالَ النَّوَوِيُّ : لَا يَصِحُّ ، بَلْ هُوَ كَذِبٌ ، لَمْ يَثْبُتْ مِنَ الْمَرْفُوعِ فِي هَذَا الْبَابِ شَيْءٌ ، ذَكَرَهُ السَّخَاوِيُّ
، قُلْتُ : وَقَدْ وَرَدَ " مَلْعُونٌ مَنْ لَعِبَ بِالشِّطْرَنْجِ ، وَالنَّاظِرُ إِلَيْهَا كَالْآكِلِ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ " ، رَوَاهُ ابْنُ عَبْدَانَ ، وَأَبُو مُوسَى ، وَابْنُ حَزْمٍ عَنْ حَبَّةَ بْنِ مُسْلِمٍ مُرْسَلًا ، كَذَا فِي الْجَامِعِ الصَّغِيرِ لِلسُّيُوطِيِّ ، وَهُوَ مُلْتَزِمٌ أَنْ لَا يَذْكُرَ فِيهِ مَوْضُوعًا ، وَالْمُرْسَلُ حُجَّةٌ عِنْدَ الْجُمْهُورِ ، فَغَايَةُ الْأَمْرِ فِيهِ سَنَدُهُ ضَعِيفٌ ، وَيَتَقَوَّى بِأَحَادِيثَ ثَابِتَةٍ وَرَدَتْ فِي ذَمِّ الشِّطْرَنْجِ .
 
C.4 Dört Mezheb Fakihlerinin Satrancın Hükmü Hakkındaki Fetvaları Ve Kaynakları Nelerdir?
 
Bunu sormamışsınız ama bu konuyu da geniş bir zaman da yazarım inşallah
 
C.5 Satranç Hakkında Yazılmış Müstakil Eserler;
-es Sehavi Şemsuddin, Umdetul Muhtac fi Hukmi's-satranç, Darun Nevadır.
-el Acurri, Tahrimun Nerd ves Satranc bel Melahi, İdaratul Buhus el İİlmiyye 1982
İbn Teymiyye, Hükmül İslam fin Nerd ves Satranc, Darul İman
 
C6. Cübbeli Ahmet Hoca Nın Fetvası Hakkında;
el Cevab:
Zayıf ve mevzu hadisleri ön plana çıkararak Hanefi mezhebinin haramlık şeklindeki fetvasının yanlış temele oturtulmasına sebebiyet vermiş gözüküyor.
Doğrusu Hanefi mezhebinde kumar vb. bir haram fiil içeriğiyle oynanması haramdır ve bu fetva zayıf ve mevzu hadislere değil hükmü haram olan kumar fiilinin illetinin satranç oyununda da var olmasına dayanmaktadır.
Mülahazam budur.
 
C7. Hanefi Mezhebinin Satranç Hakkındaki Fetvası
Hanefilere göre satranç oynamak tenzihen mekruh, tahrimen mekruh ve haramlık hükümleri içeren bir fiildir.
Şeriatin övdüğü bir amel olmaması boyutuyla tenzihen mekruh, haram içermeyen unsurlarla oynansa da yalan hile ve kişinin ayağını kaydırma temelinde olmasından kötü ahlaka sebep olması boyutuyla tahrimen mekruh, kumar standartlarında oynanması boyutuyla da kumarın hükmünü alacağından haram olur.
------------------------------------------------------
Hanefi fıkıh kitaplarında bu ayrımı net bir şekilde görmek mümkündür.
 
el Hidaye deki cümle şu şekildedir; ''Satranç oynamak faydasız eğlence türünden olduğundan mekruhtur. Kumar olarak oynanırsa kumar hükmünü alır ve haram olur.
 
قال: ويكره اللعب بالشطرنج والنرد والأربعة عشر وكل لهو؛ لأنه إن قامر بها، فالميسر حرام بالنص وهو اسم لكل قمار، وإن لم يقامر بها، فهو عبث ولهو، وقال - عَلَيْهِ الصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ -: «لهو المؤمن باطل إلا الثلاث: تأديبه لفرسه، ومناضلته عن قوسه، وملاعبته مع أهله»
 
Bk.[13]
 
قال ( ويكره اللعب بالشطرنج والنرد والأربعة عشر وكل لهو ) ; لأنه إن قامر بها فالميسر حرام بالنص وهو اسم لكل قمار ، وإن لم يقامر فهو عبث ولهو . وقال عليه الصلاة والسلام { لهو المؤمن باطل إلا الثلاث : تأديبه لفرسه ، ومناضلته عن قوسه ، وملاعبته مع أهله } وقال بعض الناس : يباح اللعب بالشطرنج لما فيه من تشحيذ الخواطر وتذكية الأفهام ، وهو محكي عن الشافعي رحمه الله . لنا قوله عليه الصلاة والسلام { من لعب بالشطرنج والنردشير فكأنما غمس يده في دم الخنزير } ولأنه نوع لعب يصد عن ذكر الله وعن الجمع والجماعات فيكون حراما لقوله عليه الصلاة والسلام { ما ألهاك عن ذكر الله فهو ميسر } ثم إن قامر به تسقط عدالته ، وإن لم يقامر لا تسقط ; لأنه متأول فيه . وكره أبو يوسف ومحمد التسليم عليهم تحذيرا لهم ، ولم ير أبو حنيفة رحمه الله به بأسا ليشغلهم عما هم فيه .
 
Fukaha ve fetvaları:
İmam Zeylai’nin nakli: Satranç oynamak mekruhtur. Kumar standartlarında oynanırsa haram hükmünü alır. Bk.[14]
 
ويكره اللعب بالشطرنج والنرد والأربعة عشر وكل لهو ) ; لأنه إن قامر بها فالميسر حرام بالنص ، وهو اسم لكل قمار ، وإن لم يقامر بها فهو عبث ولهو ; وقال عليه الصلاة والسلام : " { لهو المؤمن باطل إلا الثلاث تأديبه لفرسه ومناضلته عن قوسه وملاعبته مع أهله }" وقال بعض الناس : يباح اللعب بالشطرنج لما فيه من تشحيذ الخواطر وتذكية الأفهام ، وهو محكي عن الشافعي رحمه الله .
 
 
Satranç oynamak mekruhtur. Biz Hanefilere göre haramdır... Bk.[15]
Not: Haramlık kumar şeklinde oynanması çerçevesinde oluştuğu fetvadan anlaşılmaktadır.
 

Mülahaza: Atike Kevser 
Hocam faydasız boş bir iş görüldüğü için mekruh denilmiş. Şu anda bilimsel olarak satrancın beyin faaliyetlerini geliştirdiği ispatlandı. O zaman bu hüküm değişmez mi. Yani boş bir uğraşı değil matematik mantık gibi bir beyin aktivitesi.

el Cevab: Mekruh denilmesinin tek sebebi faydasız ve boş iş olarak kabul edilmesi değildir. 
Oyunun içeriği düşünme yeteneğini geliştirici nitelikte ise de, yalan söyleme, aldatma vs. taktikleri insan nefsinde uyandırıp canlandırması;
-Heykelciklerle oynanması (ki heykel vs. unsurların evde ve hayat içeriğimizde bulundurulması da dinimiz açısından yasaklanmış şeylerdir.) 

Bu oyunun matematik ve mantığa değil belki kelam -felsefe ilmine benzetilmesi daha uygun olur. 
Kelam ilmi insanda lafı evirip çevirme ve yanlışı bile doğru olarak gösterme yeteneğini geliştirmektedir. Bunu kullanınca da günaha girilmektedir. Bu sebeple kelam ilmini herkesin değil ilim adamlarının öğrenip İslam değerlerine hücum edenlere karşı müdafaa ve hücum amaçlı kullanılması caizdir denilmiştir. 

Heykel vs. şekillerin üzerine yazı ile heykel yazılsa ya da logolaştırılsa bu küçük mahzurdan kurtulunabilir. Ama yalana alıştırma, insan ayağını kaydırma, tuzak kurma, tuzağa düşürme ahlakının ve psikolojisinin bu oyunu öğrenenlerde geliştirilmesi ve bu zihinsel ahlaki dejenerenin günlük hayatta öğrenenlerinin hayat anlayışlarına etkide bulunması ancak çok iyi bir eğitim seviyesinde ve akli ahlaki olgunluktaki insanlarda zararından uzak kalınabilecek bir durum.

Mülahaza: Atike Kevser
Oyunun mantığı bulunduğunuz durumda iken 3-4 adım sonraki hamleyi düşünüp ona göre strateji geliştirmek. Yalana alıştırma vs. diğer saydıklarınızla ne ilgisi var. Bir kapı aralayabilir diyorsunuz ancak karşılaşılan her durum iyi ve kötü yöne çekilebilir. "Eşyada aslolan mübahlıktır "bütün dünya bu ve buna benzer şeylerle beyin aktivitesini geliştirsin Müslümanlar geliştirmesin mi? Sonra bütün icatlar yenilikler onlardan çıksın. Fazla gelişmiş beyinleri ile Müslümanları kandırsınlar oyuna getirsinler. Onlarla mücadele edebilmek için en az onlar kadar güçlü olmalı her birimiz. Müslüman insan iyi niyetli insan haram olduğunu bile bile Allah’ın gördüğünü bile bile neden başkasını aldatsın. Kötü niyetli ise çok zeki olmasına gerek yok ki yine kötülük yapıyor yapacak olan. Akıl en büyük nimet değil mi? Kuran’da "Ey insan hiç düşünmez misin" derken düşünmeyi yasaklamak ne kadar doğru. Sapık tarikatların cemaatlerin elemanları da hocamız bizim yerimize düşünüyor deyip Allah’ın düşünün akıl edin diye verdiği akıl nimetini kullanmayanlar değil mi? Sahte peygamber tuleyha ya inanan saf bedevi düşünmezse onun sahte peygamber olduğunu nasıl anlayacak mesela. Beni sözlerimi sorgulamayın Allah’tan vahiy getiriyorum diyorsa nasıl doğruyu bulacak o insan. Bir an geliyor ve düşünmek farz oluyor. Tesekkür ederim cevabınız için.

el Cevab: 
-Satranç oynanmazsa aklımız gelişmez mi ? 
-Yazdığınız içeriğin ve düşüncelerin konuyla alakası yok. Düşünmeyin, ibret almayın da demedim. Haram olan şeylerin hükmünü verecek fakih haramı incelemekle yükümlüdür.. Ama halk arasında özendireceğimiz başka oyun kalmadı mı? Bakın futbolun haline esasen oynanması mubah bir oyun şu an ne hale getirilmiştir. Milli takım kalecisinin anasına-hanımına kızına edilen küfürler ortada.. Fatih Terim stadlar da küfür yasaklansın demedi çünkü futbol sahalarından ümidi kesmiş belki kendisi de canı sıkılınca küfreden tanıdıkları sebebiyle bir şey yapmıyor yapamıyor. Eee sonrasın da küfür edilmesine tepki veren kaleciyi kadro dışı bıraktı. 

Futbol zevkli, eğlenceli bir oyun, ama küfürsüz yapılmıyor. 
İslam fıkhı açısından toplumda bu tür bir şeyin yaşatılması caiz değil haramdır. Futbol mubah olsa da... 
Satranç kompedanı adamları ve ülkeleri satranç oynamayan Müslümanlar defalarca dize getirdi... 
Yenildiğimizde de satranç oynamadığımız ve bilmediğimiz için yenilmedik. 
Satranç konusu basit bir fıkhi konu yasaklansa bir sıkıntı olmaz, aklımız zayıflamaz akılımız zayıf kalmaz. 
Yukarıda yazdığım gibi asrı saadette oynanmış bir oyun değil, oynansa kendi değerlerimize halel gelmeden oynanmalı. Ama futbol mübah oyunken şu an durumun nereye geldiğini bir gün stada gidip görün... Haberleri takip edin...
 


[1] eş Şevkani, Neylul Evtar VIII:259
[2] et Taberi, Camiu'l-beyan, IX.511
[3] ibn hacer ed diraye II. 240
[4] el Ukayli ed Duafa, IV.261 ve İbn Hıbban el Mecruhin, II. 365
[5] el Ehadis ed Daife h no: 1146
[6] ed Deylemi, Musned Firdevs IV. 126 h no: 6391
[7] İbn Kazm el Muhalla VII.569 ayrıca bk İbn Hacer el Askalani Lisanul Mizan II.166
[8] el Elbani el Ehadis ed Daife h no: 1145
[9] ed Deylemi, Musnedu Firdevs III.470 h no: 5462
[10] ez Zeylai, Nasbu'r raye, IV.274.
[11] ez Zeyai, Nasbu’r raye VI.179 vd.
[12] el Münziri, et Tergib vet Terhib: IV.24; İbnul Kayyim, el Menar el Münif I.134; el Acluni, Keşful hafa, II.568 (bu konu hakkında sahih bir hadis yoktur); eş Şevkani, Neylul Evtar; Ali el kari, el Esrarul Merfua fil Ahbaril, Mevdua h no: 524
[13] İbnul Humam Fethulkadir X.65 vd.
[14] Nasbur raye, VI.179,180
[15] el Fetava el Hindiyye:V.432
Otel Tekstili antalya escort sakarya escort mersin escort gaziantep escort diyarbakir escort manisa escort bursa escort kayseri escort tekirdağ escort ankara escort adana escort ad?yaman escort afyon escort> ağrı escort ayd?n escort balıkesir escort çanakkale escort çorum escort denizli escort elaz?? escort erzurum escort eskişehir escort hatay escort istanbul escort izmir escort kocaeli escort konya escort kütahya escort malatya escort mardin escort muğla escort ordu escort samsun escort sivas escort tokat escort trabzon escort urfa escort van escort zonguldak escort batman escort şırnak escort osmaniye escort giresun escort ?sparta escort aksaray escort yozgat escort edirne escort düzce escort kastamonu escort uşak escort niğde escort rize escort amasya escort bolu escort alanya escort buca escort bornova escort izmit escort gebze escort fethiye escort bodrum escort manavgat escort alsancak escort kızılay escort eryaman escort sincan escort çorlu escort adana escort