İlim Talep Edenlerin Mezheplerle Amel Etmeleri

Öğrenme merhalesinde uygun olan tavır
Araştırma ve tercih durumuna ulaşanların tavrı
İctihad edecek durumda olanların tavrı
Öğrenme merhalesinde hocanın gösterdiği kadarıyla ve delillerin tamamına değil bir kısmına itila edilir. Henüz delillerin hakkında bilgilenme dönemi olduğundan bu dönemde tabi olduğu mezhebin fetvasına bağlı kalmak daha uygundur. Baksa birisi kendisine soru sorarsa da hangi mezhebe göre amel ediyorsa o mezhebin fetvasını ona söylemek uygundur.
Araştırma ve tercih durumuna ulaşanlar iki turludur. Birincisi bir hocanın ya da birkaç hocanın fetvasına ve delillerine ve o delillendirmelerin her birinin kritiğine itila edilir. Araştırmacı burada başkalarının bulduğu ve delillendirdiği fetvalardan birine meyleder. Bu durum aslında ictihad yeteneğini tam elde etmemiş bir ilim adamının kendisini ve araştırmasının etkisinde kalarak konu hakkında kanaat oluşturması demektir. İctihadın kendinde olması gereken altyapısı henüz oluşmamasına rağmen oluşmuş hissine kapılınması normaldir. Bağlı olduğu mezhebin delilinin zayıf eğilim duyduğu hocanın kanaatinin daha güçlü olduğu hissinin tesiri altındadır. Günümüzdeki birçok mezhepte tercih ve ictihad denemesi sahibi bu noktadan itibaren taklidi bırakıp ictihad etmektedirler. 

İkincisi; kuranı bastan sona ya da en azından ahkam ayetleri itibarıyla tetebbu etmiş, sünnetin naslarını sened ve metin tenkidiyle kritik etme yeteneğini kazanmış ya da en azından ahkam hadislerini sened ve metin tenkidiyle hazmetmiş ilim adamı. Bu durumda olan Fıkıh, Usulü Fıkıh, Hadis, Usulü Hadis, Tefsir, Ulumul Kuran, Lügat, Siyret, Tarih gibi ilimlerin ana klasiklerini de okuyup tetebbu sahibi olmuş olmalıdır ki tartışılan konular hakkında anlama sorunu ya da algılama zafiyetinden kurtulabilsin. 
Bu duruma ulaşan ictihad ehliyeti sahibidir. Ve araştırmalarında araştırmasının sonucu mezhebinden farklı olursa kendi araştırmasının neticesiyle amel etmelidir. Başkalarına da fetva verilirken benim araştırmam budur. Mezhep bu şekildedir diyerek bilgilendirme yapabilir. Bu seviyede bir ilim adamının sohbetinde bulunanlar onun mezhebiyle amel edebiliriler.
İctihad yeteneğini kazanmışlar. Bunların her konuda mezhebi vardır. Avam dilerlerse bunların fetvalarıyla da amel edip onların mezhebine tabi olabilirler. 
İctihad yeteneğine ulaşanların kısmi ictihad altyapısına ve tamamen ictihad alt yapısına ulaşmaları durumu da söz konusudur. Bazı usulcüler kısmı ictihada ulaşanların mezheplerine bağlı kalması gerektiğini bazıları da kısmen ictihadın caiz olacağını sahibinin de kısmi müctehid sayılacağını söylemişlerdir.
Bu konu hakkındaki Hanefi, Hanbeli, Şafi ve Malikilerin arasındaki yaygın uygulama kısmi ictihada ulaşanların mezhepleri bünyesinde kalmaları ve ictihad iddia etmemeleridir. Yakın dönem Hanbeli uleması ve aralarındaki ehli hadis ekolu mensupları bu eğilimin dışındadırlar. Onlar hadis sahihse onunla amel etmek gerekir derler bu sözün manası hoş ama alt yapısı sığ bir söz olduğu kanaatindeyim. Müctehidin söyleyeceği sözü avam haddini bilmeden söylerse - ki vakıa bu şekildedir.
-Netice hezeyan olur.

Mülahaza: soruyu biraz daha netleştirin. 
Hangi ilimler ve hangi metinler mi okunmalı diye sordunuz.
Tefsir tahlili ve tefsir mavdui eğitimi görmekte olan bir talebeye neler tavsiye edersiniz 
Kuranı Kerimde Sened almak bir hafız için ne kadar önemlidir?

el Cevab: Mecmuu muhimmatil mutun isimli eserde toplanan metinler ve onların şerhleri denilebilir. Yine imam Suyuti ve es Sekkaki’nin okunması gereken ilimleri özetledikleri risaleleri var.
Klasik bir rivayet ve dirayet tefsir okumadan yeni taksim tefsir ilimlerine girmeyin derim tefsir de lügat olarak keşşafi rivayet ve dirayet olarak olarak Taberiyi daha mubasat istiyorsanız eş Şevkani’nin Fethul Kadirini okuyup bitirin. Ulumul Kuran’dan da mutlaka okumalısınız. 
Kelam mustalah lügat mantık bilmeden usulü fıkha geçmeyin geçerseniz ancak bildiklerinizi anlarsınız bilmedikleriniz gene öylece kalır.
Kuran senedine sahip olmak en büyük şereflerdendir. Hameletuş Şeriadan olursunuz.

Mezheplerin Dindeki Yeri İçin Tıklayınız;