Bağdat

Irak'ın başkenti. Britannica Ansiklopedisi 'ne göre 2001 nüfusu 4,950,000 iken, 2006 Lancet Raporu 'na göre Irak Savaşı sonrası Bağdat'ın nüfusu 2004'te 6,554,126 'dır. Irak'ın en büyük kenti olan Bağdat aynı zamanda Ortadoğu'da Kahire ve Tahran' dan sonra en büyük üçüncü şehirdir.

Mezopotamya çanağının ortasında, Dicle Irmağının iki yakası üzerinde ve Dicle'nin Fırat'a en çok (40 km) yaklaştığı noktada, geniş bir alüvyon ovası üzerinde yer alır. Bağdat'ta yazlar kuru ve çok sıcak, kışlar yumuşak ve serin geçer.

İsiminin İran kökenli olduğu üzerinde bir hilaf olmamasına rağmen, kesin bir bilgi de mevcut olmamakla beraber; isim Farsça Bag (Tanrı) ve d?d (verilen) kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuş olup Tanrı'nın verdiği veya Tanrı hediyesi manâsına gelmekte. (Modern farsçada) Başkaca bir önde gelen iddiaya göre Bağ(bahçe) ve dad (verilen) kelimeleri ile oluşup Verilen bahçe, Tanrı hediyesi Bahçe manasına gelmektedir.

Bu isimler İslam öncesi zamanlara ait olup net değildir. Abbasi Halifesi Ebu Cafer el-Mansur'a kadar politik ve ekonomik olarak büyük bir şehir olamamıştır.

Eski medeniyetlerin Babilonia (Babil) şehri yakınlarında kurulan Bağdat, Yukarı Mezopotamya'da, Dicle Nehri'nin iki yakasında yer almaktadır. Abbasiler zamanında 2,5 milyon nüfusu ile İslâm Devleti'nin başkenti olan şehir, 1058 yılından sonra Selçuklu sultanlarının uğrak yeri olmuştur. Osmanlı döneminde önemli bir vilayet olmuştur.

İlk defa Abbasi Halifesi Ebu Cafer el-Mansur tarafından eski bir Sasani köyünün yerine Darüsselam adıyla kuruldu (M.S. 766). Daha sonra Medinet-üs-Selam adını alan şehir, en son Bağdat adını alarak gelişimini devam ettirdi. Harun Reşid devrinde (M.S. 809) büyük bir kültür merkezi oldu. Bundan sonraki dönemlerde de Bağdat kültür ve ticaret merkezi olarak önemini sürdürdü. Ancak 1258'de Hülagû Han'nın istilasıyla çöktü. Hülagu'dan sonra değişik boyların yönetimine girdi. Osmanlı ve Safeviler arasında da el değiştirdikten sonra padişah IV. Murat zamanında tekrar Osmanlıların eline geçti.

I. Dünya Savaşı'na kadar Osmanlıların elinde olan Bağdat, 1917'de İngiliz kuvvetlerince işgal edildi ve 1921'de kurulan bağımsız Irak Krallığının başşehri oldu. Bu durum Türkiye tarafından da Lozan Antlaşması ile (1923) resmen kabul edildi.

II. Dünya Savaşı sonrasında petrol gelirlerindeki büyük artış, Bağdat'ın gelişmesinde büyük rol oynadı. Irak sanayinin çoğu buradadır. Deri eşya, ipek ve pamuklu dokuma, tuğla, çimento, hurma, tütün mamüllerinin yanısıra petrol rafinerileri, demiryolu atölyeleri ve bir de demir çelik fabrikası vardır.

Bağdat'ta eski şark pazarlarından, cam ve selih binalara kadar her çeşit mimari yapı görülebilir. Şehrin eski manzarası değişmekle beraber, pekçok eski bina, kaldırım kahveleri, eski tarz minare ve camiler bugün de durmaktadır. Kazımeyn'deki 19. yüzyıl yapısı altın kubbeli görkemli cami ile yüzü aşkın başka cami ve minare, şehrin mimari güzelliğine ayrı bir hava vermektedir.

Irak'ın başlıca devlet kurumlarının merkezleri yine Bağdat'tadır. 1958'de kurulmuş olan Bağdat Üniversitesinden başka El-Mustansır Üniversitesi, Teknoloji Üniversitesi ve birkaç yüksek okul vardır. Saddam Hüseyin yönetiminin 1990'da Kuveyt'i işgal etmesi üzerine başlayan Körfez Savaşı'nın ardından kurulan ve Amerika Birleşik Devletleri önderliğindeki BM Gücü, 1991 Ocak ayından itibaren Bağdat'ı bombaladı. İki ay süren bombardıman neticesinde şehir harab oldu. Bağdat 2003 yılında ABD tarafından işgal edildi.