MüellifFilibeli Halil Fevzi Efendinin Biyografisi

Aslen Bursalı olup Filibe’de doğmuştur.Mustafa Nakşibendî Efendi’nin oğludur.Dedesi ise Bursalı Abdullah Efendi’dir.Tahminen h. 1210 (m. 1795) tarihinde doğmuştur.[1] Babası, zamanında «Ayaklı kütüphane» ünvanı ile meşhur olmuş zeki ve bilgili bir zattı. İki evlâdı vardı. Biri mezkûr Halil Efendi, diğeri ise Huzur Dersleri baş mukarrirlerinden ve Enderun hocalarından Abdullah Efendi idi.

Abdullah Efendi genç yaşta vefat etmiştir. Halil Efendi ile Abdulah Efendilere, Filibe’de «Hatipzâdeler» adı verilmişti. Halîl Efendi takriben otuz yaşlarında iken küçük kardeşi Abdullah Efendi ile İstanbul’a gelmiştir. İstanbul ilim muhitinde «Filibeliler» diye tanınmaya başladılar. Abdülmecit zamanında bu iki kardeşi ulemâ «Ahaveyn» diye yâd ederlerdi.Genç yaşta İlmî dirayetinden dolayı temayüz etmiş ve İkinci Mahmut zamanında h. 1250 (m. 1834)’de Huzur derslerine muhatap olarak tayin olunmuştur. On altı yıl kadar muhatap olarak kalmış ve h. 1267 (m. 1851) tarihinde Huzur Dersleri mukarrirliğine terfi’ etmiştir. Mukarrirliği de h. 1272 (m. 1855) yılma kadar devam etmiştir.

İlmî rütbesi İkinci Mahmut ve Abdülmecit devirlerinde yükselmeye başlamıştır. En yüksek dereceyi ise Abdülaziz ve İkinci Abdülhamid devirlerinde ihraz etmiştir.

Sultan Abdülmecid’in huzurunda bir dersi takrir ederken muhatablan kendi arala- rmda ittifak ederek Halîl Efendi’ye mübhem bir takım meseleler sormuşlar, Hoca Efendi de sorulan her suale ikna edici cevablar vermekle muhatabla- n ilim ve irfanının yüksekliğini takdir ederek kendisine hayran kalmışlardır. Bunun üzerine padişah kendisine mevleviyet ihsan etmiştir.

Müderrislik rütbesi h. 1250’de İbtidaî Hariç’e. b. 1251’de Hareket-i Hariç’e, h. 1252’de İbtidai Da- hil’e, h. 1254’de Hareket-i. Dahil’e, h. 1260’da Musı- la-i Sahn’a, Ramazan 1267’de İbtidaî Altmışlı’ya, h. 1268’de Hareket-i Altmışlı’ya ve h. 1269’da Mu- sıia-i Süleymaniye’ye terfi’ olunmuştur.

h. 1278’de Şam ve h. 1280’de Medine mollası olmuştur.

Şaban 1280 (m. 1864) tarihinde Fetvahane Fetva Emîni, h. 1283 (m. 1866) tarihinde de Ders Vekili olmuştur. On altı yıl kadar Ders Vekâletinde bulunmuştur.

Şaban 1284 (Aralık 1867)’de İstanbul, Zilka’de 1285 (Şubat 1869)’de Anadolu ve 22 Recep 1298 (19 Haziran 1881)’de Rumeli kazaskerliği pâyele- rine nail olmuştur. Anadolu Kazaskerliği pâyesini ise bir yıl kadar bizzat işgal etmiştir.

Şeriat mahkemelerine kadı ve naib tayin eden bir meclis olan Meclis-i İntihab-ı Hükkâm reisliğine Zilka’de 1284 (Mart 1868) tarihinde tayin olunmuştur.

h. 1299 (m. 1882) yılında hac farizasını ifâ için Ders Vekâletinden [2]istifa etmiştir.

27 Recep 1301 (21 Mayıs 1884) tarihinde vefat etmiştir . [3] Alim, fakîh ve fâzıl bir zattı. Pek çok talebe yetiştirmiştir. Talebelerinin yetiştirdiği talebelerin dahi icazet' verdiğini görmüştür. Doksan yaşlarında vefat etmiştir.

Eserleri şunlardır:

1) «Haşiye-i Cedide alâ Şerh-i Esami-i Feride»

2) İlm-i usûlden «Tevşîhu’l-Usûl»

3) Ulûm-u âliyenin kâffesinden bahseden «Hadaiku’l-İmtihan»

4) «Suyûfu’l-Kavatı»

Müellifin oğlu Mehmet Hayreddin Efendi, 18 Zilka’de 1300’de (1883 m.) Haremeyn-i Muhteremeyn pâyesini kazanmış ve 27 Şaban 1310 (m. 1093)’da İstanbul ve 9 Şevval 1318 (1901)’de de Anadolu kazaskerliği pâyesine yükselmiştir. 16 Rebi- uievvel 1327 (23 Mart 1909) senesi Salı günü vefat etmiştir.

Bu eserin arapça metnine takriz yazan ve Ehl-i Sünnet’e taarruzu kınayan ulemânın isimleri şunlardır:

1) Mehmet Rüştü Paşa: Dîvan-ı Ahkâm-ı Adliye Nâzırı,

2) Seyit Ömer Hulûsî el-Gümüşhanevî: Anadolu rütbesini haiz.

3) es-Seyit el-Hac Mustafa Nazîf Efendi: Em- val-i Eytam Müdürü, İstanbul pâyesini haiz.

4) Ahmet Hulusi eş-Şîrvanî: İstanbul pâyesini haiz.

5) es-Seyyit İsa Ruhî eş-Şîrvanî: Meclis-i Tetkîkat-ı Şer’iyye azası.

6) el-Hac İshak el-Harîrunî: Mevleviyet rütbesini haiz.

7) Şeyhülislâm Haşan Fehmî el- Akşehirî.

(Not: Bu kitap, eserin el yazması esas metni ile h. 1298 (1880 m.) baskı tarihli tercemesi esas alınarak hazırlanmıştır.)