3. Tebliğ: (Kevserî ve Muasırı Hafız Ahmed b. es-Sıddık el-Ğimârî el-Mağribî Arasındaki İlmî Tartışmalar)”

Tebliğ Sahibi ; Prof. Dr. Tevfik b. Ahmed el-ĞALBAZURÎ (Fas Karavîn Üniversitesi)

Tebliğin İsmi:“لجدل العلمي بين العلامة محمد زاهد الكوثري ومعاصره الحافظ أحمد بن الصديق الغمار المغربي

(Kevserî ve Muasırı Hafız Ahmed b. es-Sıddık el-Ğimârî el-Mağribî Arasındaki İlmî Tartışmalar)”

Müzakereci: Dr. Süleyman AYDIN (Araştırmacı-Yazar )

1. Değerli ilim adamı Prof. Dr. Tevfik b. Ahmed el-ĞALBAZURÎ yi okurken dikkatli ve dengeli uslubunu hemen fark ettik. Yazar hemen hemen hiç taraf olmadan iki büyük ilim adamının aralarındaki ihtilafın ana hatlarını özetlemiş.

2. Ama diğer taraftan el Kevseri ve görüşlerini neredeyse es geçmiş ya da el ğumarinin söz konusu ettiği çerçevede zikretmiş.

3. konu edilen meselelerden birisinin biraz irdelenmesi , her iki tarafın kendi ağızlarından görüşlerinin verilmesi ya da onların ifadeleri esas alınarak özet verilmesi cedelin içeriği ve ilim adamlarının konularına vukufiyetlerini göstermesi açısından gayet yerinde olurdu .

4. Yazar her iki müellifi ilmi edep anlayışı çerçevesinde tenkit etmemeye özen göstermiş. Belki de bu makaleyi yazma amacı bu olduğundan böyle yapmış.

5. Ama bu çalışmayı genişlettiği takdirde aralarındaki temel anlaşmazlık konularını maddeleştirip her iki tarafın delillendirmelerini bir araya getirip en sonunda da kritik etse gerçekten onları sevenlere ve her iki alimin hatıralarına güzel bir katkıda bulunmuş olacaktır.

6. Makalenin başlığı içeriğiyle tam olarak uyuşmamış. tenkidlerin bir çoğu, allame el Kevserinin ölümünden sonra yayımlanmış,

7. Yapılan itham veya reddiyeler el kevserinin fikir esas ve usullerine gore münakaşa edilmemiş .

8. “ilmi cedel” olarak isimlendirilmesi daha büyük bir sorun . Bu makalenin ismi olsa olsa , “sırrı tehayulu eş-şeyh el ğumari ala eş şeyh el kevseri vb.” , olmalıydı .

9. Dr. Tevfikin , Ahmed el Ğumarinin ilmi olmayan tenkidlerini zikretmemeye çalışması ve yine Abdullah sıdık el Ğumarinin kardeşinin eleştirilerinin ağır olduğunu bazen yüklenmeden öteye geçmediğini söylemesini buna delil olarak gösterebiliriz.

10. Makale dikkatlice okunduğunda ,eş Şeyh Ğumarinin esma ve sıfatlar konusunda selefi olduğuna dair yapılan açıklamadan vahhabilik veya günümüzdeki fikir akımı manasına selefi olmadığı anlaşılsa da,buna vurgu yapılması ilmi dikkat açısından daha iyi olurdu.

11. Diğer taraftan Maturidiliğin selef mezhebine zıt olduğunu vehmettirecek bir uslupla anlatımın devam ettirilmesini yazar tekrar gözden geçirmelidir.[1][1]

12. Şeyh Ahmed’ in terceme i halinde maliki mezhebi üzerine yetiştiği hatta bazı kitapları şerh ettiğinin yazılmaması veya göz önünde bulundurulmaması ,mezhepler konusundaki şiddetli beyanlarının, hakkıyle yorumlanmasını zorlaştırmıştır.

13. el Ğumarinin, el Kevseriye reddiye yazmasına ve ağır uslup kullanmasına şifahen nakledile gelen şu olayıda sebepler arasında zikredebiliriz.

el Ğumari ile el Kevseri adet edindikleri üzere , kahiredeki el Hanci kitap evinde bir araya gelmişler. Şeyh Ahmed ibn kayyim el Cevziyyeyi İbnü’z Zefil olarak neye dayanarak isimlendirdiğini el Kevseriye sormuş , el Kevseri araştır bul cevabını verince el Ğumari buna kırılmış. O da onun eserlerinde gözlemlediği yanlışları içeren bir kitapla kevseriyi eleştirmiştir. Ama eseri neşredeceği günlerde el Kevseri vefat edince reddiye içerikli kitabı onun hatırasına hürmeten yayınlamamıştır. Eser daha sonra bir şekilde önce Ahmed Mürsi en Nakşibendiye sonra [2][2] prof dr. Ali Cum’a ya intikal etmiş ondan da Mahmud Said isimli bir başka şahsa intikal etmiş , ama neticede yazarının neşretmediği risale bir şekilde yayınlanmıştır.

14. el Kevseri’ nin , taassupla itham edilmesine ve buna ,Abdullah el Ğumarinin el Kevseri’nin bizzat kendisinden naklettiği ; “mutaassibun redde ala mutaassibin” sözünü delil getirmek ne derece ilmidir. ? Sözün söylenme uslubunun el Kevseri’nin letafetini yansıttığı aşikardır. el Kevserinin sözlerinin kasdedilmediği manalara gelecek şekilde yorumlanmasının başlıca sebepleri şunlardır;

1- Lafız ve fiillere bakmadan önce sözler söylendikleri ; fiiller de yapıldıkları ortam içerisinde manalandırılmadır.[3][3]

2-İlim adamlarının içtihadi meselelerde hak bildikleri görüşlerin doğruluğunu iddia etmeleri ve onlarda sebat etmeleri , ilmi asalettendir.

15. Bu mana çerçevesinde İslam alimleri öteden beri, görüşümüz doğrudur hata ihtimali taşır muhalifimizin görüşü yanlıştır doğruluk ihtimali taşır derler.

3- el Kevserinin telif ettiği eserlerde, bu yakıştırmayı doğrulamayan kendine ait görüşleri göz önünde bulundurulmamış.

16. Makalatında onun ilmi anlayışını açık ve net ortaya koyan çok sayıda makalesi vardır.bunlar incelendiğinde el Kevseri’nin mezhep mutaassıbı değil hakkın bağlısı olduğu görülmektedir. [4][4]

17. Muhaliflerin Lev kanel ilmu bi’s sureyya… hadisinin zayıf ve mevzu olduğunu ispat etmeye sarf ettikleri çabayı ,el Kevserinin istidlalinin yanlış olabileceğini ispata sarfetseydiler bu daha düzeyli bir tavır olurdu.

18. Bir şeyin azından aciz olan çoğundan zaten aciz olur [5][5] hasmının en üst rütbeyle şereflendirilmesini problem etmeyenlerin ,daha alt bir rütbeyle rütbelendirilmesini problem etmeleri şaşılacak bir durumdur.

19. İlim tahsili iyi bir dindar ve iyi bir mümin olmak içindir .Dolayısıyla imana ulaşmakla elde edilen paye ilimle elde edilen payeden daha üstündür . bu hakikatler göz önünde bulundurulduğunda hadisin “el ilm” lafzıyle rivayetinin zayıf veya mevzu olduğuna hükmetmek tutarsızlık olacaktır.

20. Bir ilim adamına özelliklede cedel sahasında şöhret bulmuş el Kevseri gibi ilim adamlarına yapılacak en ağır eleştiri onları tenakuza düşmekle itham etmektir.

21. usulu fıkıh kitaplarının ilgili bölümlerine bakıldığında el Kevseri’nin,haksız yere itham edildiği görülecektir.

22. Özetleyecek olursak ; mürsel hadis dört kısma ayrılır bunların birincisinin hucciyeti icma ile ikincisinin ki ise icmaya yakın bir çoğunlukla kabul edilmiştir. Üçüncü ve dördüncüsünün delil oluşları ihtilaflıdır. Meseledeki tafsilat ortadayken el Kevseriyi her yerde mürseli bir yerde delil kabul etti diğer yerde inkar edip delil olarak kabul etmedi, şeklinde tenakuzla itham etmek insaflı bir eleştiri olmayacaktır.[6][6] Geçerli sebep olmadan mutlak mukayyede haml olunmaz, kaidesi varken, el Kevseriyi mutlakı mukayyede hamletmedi , şeklinde tenakuzla itham etmek te yine aynıdır. [7][7]