Müteferrika (Cemâat-i Müteferrika-i Ehl-i Hiref)

Maaş defterlerinde “cemâat-i müteferrika-i ehl-i hiref” şeklinde geçen müteferrika ise diğer sanatçı ve zanaatçıların toplanmış olduğu gruptur. Maaş defterlerinin en sonuna kaydedilen bu gruba bağlı çalışanlar sarayın o dönemdeki ihtiyaçlarına göre belirlenmekteydi. Bu anlamda müteferrika grubunun altında yer alan sanatçılar dönem dönem değişiklik gösterebilmekteydi. Örneğin, camcı ustaları 16.yüzyılın başlarında müteferrika grubunun altında kaydedilirken, 16. yüzyılın son çeyreğinde bir bölük oluşturacak kurumsal yapıya ulaştıklarında, camgerler bölüğü olarak ayrı bir grubun altında defterlere kaydedilmiştir. Aynı durum 1526 tarihli Ehl-i Hiref maaş defterinde görüldüğü üzere, kâtipler ve haymeduzlar bölüğü için de geçerliydi.[1]
1526 tarihli maaş defterinde mevcudu on altı kişi olarak görülen müteferrika bölüğünün çalışan sayısı 1655 yılına kadar artarak bu tarihte doksan yediye kadar yükselmiştir. Bu tarihten sonra ise, bölüğün mevcudu düşmeye başlayarak 18. yüzyılda en fazla kırk beş kişi grupta görev almıştır.[2]

[1] İsmail Hakkı Uzunçarşılı, “Osmanlı Sarayında Ehl-i Hiref (Sanatkârlar) Defteri”, a.g.m., s.64.
[2] Bahattin Yaman, Osmanlı Saray Sanatkarları 18. Yüzyılda Ehl-i Hiref, a.g.e., s.125.