Kurum Türü : Osmanlı Sanat Kurumları | Kurucusu : |
Eğitim Dili : | Kuruluş Tar : |
Ülke / Şehir : / | Özellik : Kitap Sanatları |
Ekleyen : /2015-02-10 | Güncelleyen : Fıkıh Dersleri/2015-02-10 |
Kâtibanlar (Cemaat-i Katiban-ı Kütüb)
Kurumun kâtiplerinin bağlı bulunduğu “Cemaat-i Katiban-ı Kütüb”, saray kütüphanesi için el yazması eserleri hazırlayan ustalara verilen önemi göstermek amacıyla Ehl-i Hiref maaş defterlerinde daima ilk sırada kaydedilmişlerdir.
Başta Kuran-ı Kerim nüshaları olmak üzere, Osmanlı tarihini belgeleyen Şahnâme?ler, ünlü edebi, ilmi eserleri istinsah eden ve önemli hat eserlerini meydana getiren hattatlar, sarayda her zaman öncelikli bir mevkiye sahip olmuşlar, istedikleri doğrultuda çalışma olanağı bulmuşlardır.
Öncelikli görevleri saray kütüphanesi için hazırlanan yazma eserleri istinsah etmek ile hat levhalar, yazı albümleri gibi hat eserlerini meydana getirmek olan kâtibanlar bölüğü, ayrıca, kendilerinden önceki yüzyıllara tarihlenen el yazmalarında gerekli görüldüğü takdirde çeşitli onarımlar da gerçekleştirmişlerdir.
13. ve 14. yüzyılda yazılmış bazı önemli Kuran-ı Kerim nüshalarının Kanuni döneminde saray atölyeleri tarafından yenilendiği bilinmektedir.
14. yüzyılda ünlü hattat Abdullah Sayrafî hattıyla yazılmış bir Kuran-ı Kerim nüshasının vassaleli kısımlarındaki yazıları yazan ve Kuran?ın hizb ve aşırlarının yerlerini belirten saray kâtiplerinden Hasan veled-i Ahmed el-Karahisari?nin eser üzerinde yapmış olduğu bu onarım eserin baş kısmındaki yan kağıdı üzerine yapıştırılmış bir kağıtta belirtilmektedir. Ayrıca bu eserin cildi ve tezhipleri de aynı dönemde saray nakkaşhanesinin ustaları tarafından onarım görmüştür.
Ehl-i Hiref?e bağlı katibanlar bölüğünün diğer bir önemli görevi ise, saraya bağlı veya saray dışındaki sultanî yapıların mimari bezemelerini gerçekleştirmek olmuştur. Süleymaniye Cami?nin yazılarının ünlü hattat Ahmed Karahisari tarafından yazıldığı bilinmekle beraber, belgelerde, Edirne Selimiye Camii?nin yazılarının yazılması için saray sanatkârlarından hattat Hasan Çelebi?nin görevlendirildiği belirtilmektedir. Ayrıca başka bir kayıtta ise, katiban-ı kütüb bölüğüne alınan sanatkârın cami yazılarını uygulama usta olduğuna dair bilgiler bulunmaktadır.
Ehl-i Hiref defterlerine göre kâtipler bölüğüne bağlı sanatkârların sayısı yüzyıllara göre oldukça farklılık gösterebilmektedir. 1526 tarihli Ehl-i Hiref defterinde, müteferrika içinde belirtilmiş olup sayıları dörttür. 16. yüzyılın sonunda sayıları altmış bire çıkmakta, 17. yüzyılın ortalarında ise altmış yedi hassa kâtibi kurumda görev almış bulunmakla beraber, bu durum uzun sürmemiştir.
H.1082/m.1671 yılında, Osmanlı Devleti?nde yaşanan mali sıkıntılar muhtemelen sarayın sanat teşkilatını da etkilemiş, diğer bölüklerde olduğu gibi kâtipler bölüğünün çalışan sayısında da büyük düşüş yaşanmıştır. 1688 tarihli Ehl-i Hiref defterinde bölüğe bağlı sanatkâr sayısı dört olarak görünmekte, bu tarihten 1796 tarihli son deftere kadar olan Ehl-i Hiref defterlerinde ise kâtiplerin sayısı en fazla ikiyi bulmaktadır.