Yazar Adı : Ahmed Bican | İlim Dalı : |
Kitap Dili : | Kitap Tipi : |
Konusu : | Sitedeki Kayıt Türleri : |
Ekleyen : Aybike Şeker/2008-06-30 | Güncelleyen : /0000-00-00 |
Kitâbü'l-Müntehâ ale'l-Fusûs.
Kısaca Müntehâ olarak tanınan bu eser, Muhyiddin İb-nü'1-Arabinin Fusûsü'l-hikem'inin Müeyyed Cendî şerhine, Yazıcıoğlu Mehmed'in Müntehâ adıyla yine Arapça olarak yazdığı şerhin Ahmed Bîcan tarafından yapılan Türkçe tercümesidir.
Bazı nüshalara göre 857 (1453) veya 870 (1466) yılında Gelibolu'da tamamlanan eserde peygamber kıssalarından, dört halifeden, bazı evliya menâkıbından ve çeşitli tasavvufî konulardan bahsedilmektedir.
Ahmed Bîcan eserinde yüz kişinin adını zikrettiğini, otuz peygamber, otuz velî, yirmi âlim ve yirmi akıllıdan bahsettiğini ve elli hikâye der-cettiğini, Istılâhât-ı Sûfiyye'den, Tezkire-i Evliyâ'dan, muhtelif tefsirlerden, İncil, Tevrat ve Kur'ân-ı Kerîm'den istifade ettiğini belirtir.
Genel mahiyette sekiz kısma ayrılabilecek eserin
birinci kısmı tasavvufî olarak yaratılıştan, insan ve derecelerinden, âşık, arif, vâkıf vb. ıstılahlarla çeşitli âlemlerden bahseden ve her birine "temhîd" adı verilen on dört bölümden meydana gelmektedir.
İkinci kısım olarak alınabilecek bölüm, peygamberler fassından (fasl) teşekkül etmektedir ki asıl Fusûsü'l-hikem'den tercüme edilen kısım burasıdır.
Üçüncü kısımda rü'yetullah", vahiy sırları, Hz. Peygamber'in hicreti, Hz. Peygamber'in, Hz. Fâtıma'nın, dört halifenin, Hz. Hasan ve Hüseyin'in vefatları ve esmâ-i hüsnâ konu edilmiştir.
"Istılâhât-ı Sûfiyye" başlığını taşıyan dördüncü kısım, Kemâleddin Abdürrezzâk el-Kâşî'nin aynı adlı Arapça eserinden kısaltılarak tercüme edilmiştir. İttihad, büdelâ, cem', cem'u'1-cem' gibi yüz yirmi dört civarında tasavvufî terimin izah ve tarifleri yapılmıştır.
"Menâzilü's-sâi-rîn" başlığını taşıyan beşinci kısım da Hâce Abdullah-ı Ensârî el-Herevinin aynı isimli Arapça eserinden tercümedir.
Bu kısımda bidayet, ebvâb, muamelât, ahlâk, usul... gibi on menzil, her menzilin de meselâ bidayet menzilinin yakaza, tövbe, inâbe, muhasebe, tefekkür vb. olmak üzere on babı bulunmakta, böylece yüz on terim tasavvufî mahiyette ele alınmaktadır.
Altıncı kısım Hz. Peygamber'in nübüvvetine. Kur'an, mi'rac, abdest, namaz, hicret, cuma, ezan, Kabe, zekât, hac, ölüm... sırlarına dairdir.
Yedinci kısımda Habîb-i Acemî, İbrahim b. Edhem, Bişr el-Hâfî, Bâyezîd-i Bistâmî, Cüneyd-i Bağdadî gibi evliyanın sözlerine yer verilmiştir.
Sekizinci ve sonuncu kısım ise kıyamet alâmetlerine, cehennem ve cennete dairdir.
Ebüssuûd sülâlesinden Bahâîzâde Derviş el-Hâc Abdürrahîm-i Nakşibendî, Ahmed Bîcan'ın Müntehâ'sini beğenmeyerek yine aynı tercümeyi Lübb-i Müntehâyı Fusûs adıyla özetleyerek Türkçe'ye aktarmıştır.