Hit (3840) K-1060

El Basitası Risalesi

Yazar Adı : Gazi Ahmed Muhtar Paşa İlim Dalı :
Kitap Dili : Kitap Tipi :
Konusu : Sitedeki Kayıt Türleri :
Ekleyen : Fıkıh Dersleri/2013-12-07 Güncelleyen : /0000-00-00

El Basîtası Risalesi

İslam dünyasında genellikle basîte olarak adlandırılan yatay güneş saatleri, Güneş‟in yüksekliğini ölçme yöntemiyle zamanı ve kıblenin yönünü belirlemeye yarayan aletlerdir. Taşınabilir olanları el basîtesi olarak bilinmektedir.

On yedinci yüzyıldan itibaren mekanik saatlerin yaygınlaşmasıyla güneş saatleri büyük ölçüde önemini kaybetmiş ise de,kullanımı sürmüştür.

Ahmed Muhtar Paşa (Gazi, 1839-1919)4 tarafından kaleme alınan El Basîtesi Risalesi (ilk baskı 1867) adlı on üç sayfalık kılavuz kitapçığın 1909 yılında ikinci baskısının yapılmış olması, taşınabilir güneş saatlerinin yirminci yüzyılın başında en azından İstanbul‟da kullanılmakta olduğuna işaret etmektedir.

Ahmed Muhtar Paşa, güneşsaatleriyle ilgilenmeye, mezun olduğu Mekteb-i Harbiye‟de astronomi dersleri verdiği zaman veya daha önce başlamış olabilir.

Bu konudaki ilk yayınlarını 1867 yılında görüyoruz. O yıl, kurucusu olduğu ve yazar kadrosu içinde yer aldığı Mebahis-i İlmiye adlı dergide “Fenn-i Basîte” başlıklı çalışması tefrika edilmeye başlamıştır. Bu çalışmasında basîte aletinin matematiksel çizimini, imalinde dikkat edilmesi gereken noktaları ve

kullanımını açıklamaktadır.

Yine 1867 yılında, Ahmed Muhtar Paşa, El Basîtesi Risalesi adıyla bir kitapçık yayımlamıştır. Eserin 1909 yılında yapılan ikinci baskısı üzerindeki incelememize göre, bu kitap 41 derece kuzey enleminde bulunan yerlerde hem saat düzeltmek için hem de takvim olarak kullanılabilecek taşınabilir bir Güneş saatinin tarifini vermekte ve kullanımını açıklamaktadır.

Ahmed Muhtar Paşa, Mısır‟da bulunduğu yıllarda (1885-1908) Bulak‟ta yayımladığı Riyâdül-Muhtâr (1886) adlı eserinde ve eki olan Mecmuatül-Eşkal‟de (1885-86) diğer astronomi aletleriyle birlikte basîteleri açıklamış ve çizimlerini vermiştir. Gerek Mebahis-i İlmiye dergisinde yayımlanan “Fenn-i Basîte” makalesi, gerekse El Basîtesi Risalesi, Riyadül-Muhtar‟ın güneş saatleriyle ilgili bölümüne kaynaklık etmiş olabilir.

Mısır‟dan döndükten sonra, İstanbul‟da, El Basîtesi Risalesi‟nin ikinci baskısının yapıldığını görmekteyiz.

Eserin birinci baskısını (1867) Türkiye kütüphanelerinde bulamadığımız için 1327 (1909) tarihli ikinci baskısını inceledik. Açıklamalı ve günümüz Türkçesine çevrilmiş metin aşağıda sunulmuştur. İncelediğimiz ikinci baskıda çizimin bulunmayışı, metin içinde herhangi bir şekle gönderme yapılmaması ve metnin “Bu risaleye mülhak olan el basitesi…” cümlesiyle başlaması, bu kitapçığın taşınabilir bir güneş saatinin kullanım kılavuzu olabileceğini düşündürdü.

Bu kitapçığın kullanımını açıkladığı bir ahşap ve seyyar bir güneş saatini Kandilli Rasathanesi‟nin müzesinde bulduk Aletin kadranının üzerinde bulunması gereken ayarlanabilir göstergesinin yeri mevcut olmakla birlikte, gösterge mevcut değildi. Bu aletin ve 1909 tarihli kılavuzun varlığı, el basîtelerinin 20. Yüzyılın başında, yaygın olmasa da Türkiye‟de kullanılmakta olduğuna işaret etmektedir.

...
Otel Tekstili antalya escort sakarya escort mersin escort gaziantep escort diyarbakir escort manisa escort bursa escort kayseri escort tekirdağ escort ankara escort adana escort ad?yaman escort afyon escort> ağrı escort ayd?n escort balıkesir escort çanakkale escort çorum escort denizli escort elaz?? escort erzurum escort eskişehir escort hatay escort istanbul escort izmir escort kocaeli escort konya escort kütahya escort malatya escort mardin escort muğla escort ordu escort samsun escort sivas escort tokat escort trabzon escort urfa escort van escort zonguldak escort batman escort şırnak escort osmaniye escort giresun escort ?sparta escort aksaray escort yozgat escort edirne escort düzce escort kastamonu escort uşak escort niğde escort rize escort amasya escort bolu escort alanya escort buca escort bornova escort izmit escort gebze escort fethiye escort bodrum escort manavgat escort alsancak escort kızılay escort eryaman escort sincan escort çorlu escort adana escort