Soru: "Yine denizden taze et (balık) yiyesiniz ve ondan takındığınız süs eşyasını çıkarasınız diye, denizi emrinize veren Allah'tır. Gemilerin denizde suyu yararak gittiklerini görüyorsun. Lütfundan rızık aramanız ve şükretmeniz için Allah böyle yapmıştır." (Nahl Suresi 14) Hocam bu ayette deniz ürünlerinden faydalanılacağımız belirtilmiş fakat midye, istiridye gibi ürünlerinde yenmesi hakkında birçok söylenti var helal mi haram mıdır? Haram ise bu ayette neden bu şekilde belirtiliyor?

el Cevab: Denizin av hayvanlarının yenilmesi helal kılınmıştır. [1]

أُحِلَّ لَكُمْ صَيْدُ الْبَحْرِ وَطَعَامُهُ مَتَاعاً لَكُمْ وَلِلسَّيَّارَة  
 

Yenilmesi haram olanlarla alakalı genel hüküm içeren ayeti kerime deniz ürünleri hakkında da geçerlidir. Buna göre kötü ve müneffir hayvanlar av hayvanlarından değildir ve helallik kapsamına girmezler.[2]

حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ 

حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ الْمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّيَةُ وَالنَّطِيحَةُ وَمَا أَكَلَ السَّبُعُ إِلاَّ مَا ذَكَّيْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالأَزْلامِ ذَلِكُمْ فِسْقٌ الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِي الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمْ الإِسْلامَ دِيناً فَمَنْ اضْطُرَّ فِي مَخْمَصَةٍ غَيْرَ مُتَجَانِفٍ لإِثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ   

Allah pis şeyleri haram kılmıştır. [3]

وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمْ الْخَبَائِثَ 

Ayetleri çerçevesinde biz hanefiler deniz ürünlerinden av hayvanlarının ve adeten avlanmasına izin verilen hayvanların yenilmesine helal diyoruz. [4]

وَهُوَ الَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِيّاً 

Ayetindeki lahmen tariyyen temiz lezzetli et demektir. Bu da denizin av ürünlerinin belirlenmesinde esas alınan sıfattır, özelliktir.

Soru: Fakat midye de bir nevi av kısmına girmez mi mesela iyi midyeyi çıkarmak için denizin altında onu bulunduğu yerden çıkarma zahmeti de bir nevi av gibi uğraş ile olmaz mı?

el Cevab: Yukarıda ifade ettiğim gibi hanefi fukahasına göre av ürünleri balık ve balık türevleridir.
Diğer deniz ürünleri diğer mezheplerde kısmen ve ya tamamen helaldir şeklinde fetvaya bağlanmıştır. Bu şafii ve malikiler görüşüdür.
Şaffi mezhebi hakkında bkz.[5]
Maliki mezhebi hakkında bkz.[6]

Hanbeliler kurbağa timsah yılan gibi hayvanlar yenilmez diğer deniz ürünlerinin yenilmesi caizdir fetvasını vermişlerdir. [7]

Mezhepler arasında canının istediğine uygun fetvayı tercih etmek kişinin hevasına tabi olması demek olduğundan haramdır.
Mezheplerden birisine tabi olmak hem ibadetler, hem muamelat hem de cezai işlemler hukukunda müctehid olmayan müslümanlara seddi zeria gereği gereklidir. Hanefi mezhebi fetvalarına göre Allah’a kulluk eden bir müslüman fetva sorduğu hoca kendisine fetva verirse diğer mezheplerden birisiyle gerekli durumlarda amel edebilir.

[1] Maide Suresi: 56
[2] Maide Suresi: 3
[3] Araf Suresi: 157
[4] el Kasani, Bedaius Sanai V.35
[5] Muğnil Muhtac IV.291
[6] eş Şerh el Kebir II.113
[7] ibn Kudame Haşiyet el Mugni' III.529