Soru: Müslim, Sahihinde Ebû Burde'den şöyle rivayet eder:  Ömer b. Abdülazîz'e babası Ebû Musa'dan, o da Hz. Peygamber'den şu hadîsi rivayet etti:  "Müslüman bir kimse ölür ölmez Allah Teâlâ onun cehennemdeki yerine bir yahudi veya bir hristiyanı sokar."  Bunun üzerine Ömer b. Abdülazîz üç defa raviye "Kendisinden başka ilah olmayan Allah hakkı için senin baban Hz. Peygamber'den(as) bu hadîsi rivayet etti mi?" diye yemin ettirdi. Râvî de Ömer b. Abdülazîz'e bu hususta yemin etti. 
Hocam gerçekten böyle bir hadis var mı varsa bu hadisi biraz açıklar mısınız?

el Cevab: Bu rivayet Müslim in "şevahid" kabilinden rivayet ettiği hadislerdendir.
Ebu Burde (ra) dan bk. Muslim es Sahih XIII.341 h no: 2767

لَا يَمُوتُ رَجُلٌ مُسْلِمٌ إِلَّا أَدْخَلَ اللَّهُ مَكَانَهُ النَّارَ يَهُودِيًّا أَوْ نَصْرَانِيًّا

Mülahazalarım şunlardır;
1- Bu rivayet müminlerin cennete, kâfirlerin cehenneme gideceğinin delillerindendir.
2- Bu rivayetin metni tercümesini yazdığınız gibidir. Ama bu tercüme bir konu hakkındaki bir hadisin tek başına anlaşılmaya çalışıldığında dini bilgisi eksik olanlara problem olacak bir tercümedir.
Şöyle ki; bu rivayetin tercümesini okuyan birisi Allah’ın müminleri kayırıp (günahkâr olsalar da) onları cennete sokacağını; kâfirleri de onlara acımayıp ebedi cehenneme atacağını ifade etmektedir. İnsanların iman etmeden amelleriyle cennete gireceğini düşünenler Yüce Allah’ın -kâfiri cennete atıp, bir Müslümanı cehennemden azat edeceği- manasını yadırgamaktadırlar..
3- Durum ise böyle değildir.
Kâfirler iman üzere ölmeyen her mükellef gibi ebedi cehennemliktirler. Müminler de iman üzere ölecek her mükellef gibi ebedi cennetliklerdirler. Bu onlarca kuran ayetiyle sabittir.
Ve bu öldükten sonra dirilişe ve kâfirlerin cehenneme müminlerin cennete gireceği inanç esası olarak her Müslüman tarafından bilinen inanılan bir durumdur.
4- Tercümesini yazdığınız şekliyle hadis "ölür ölmez kâfirin bir Müslümanın yerine cehenneme atılacağını" ifade etmektedir.
Halbuki her ne kadar hadisin metni bu yapılan tercümeye yakın bir manaya geliyorsa da vakıa böyle gerçekleşmeyecektir.
Hadisteki ifade ise dirilişin bir başından bir de hesabın bitmesinden sonrasına işaretle müminlerin günahkârlarının bile cennetle müjdelenmesi manasındadır.
Hadisi tercüme eden buna işaret etseydi hadisin manası aklınıza takılmazdı.
Müslim rivayetinin bir önceki hadisi aynı konudaki bir başka hadisin naklini içerir. O da Ebu Musa el Eşari hadisidir. Bu rivayette de peygamber efendimiz, kıyamet günü Allah tealanın her bir müslime karşı bir yahudiyi cehenneme atacağını haber vermektedir.

عن أبي موسى الأشعري رضي الله عنه ، عن النبي صلى الله عليه وسلم قال : إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ دَفَعَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَىى كُلِّ مُسْلِمٍ يَهُودِيًّا أَوْ نَصْرَانِيًّا فَيَقُولُ هَذَا فِكَاكُكَ مِنْ النَّارِ

Yani bu nitelemeler cehenneme kâfirlerin gireceği buna karşılık cennete de Müslümanların, iman edenlerin sokulacağı temel inanç esasının bir karşılaştırma yapılarak anlatımıdır.
Tercüme eden şahıs hadisi konuyla alakalı diğer hadislerin de içeriklerini akılda tutarak tercüme etseydi ya da dipnotta bunu belirtseydi sizin zihninizde anlamını kavrayamadığınız bir durum oluşmazdı.

Foto: bkz.
el Kurtubi, Ebul Abbas, el Müfhim lima Eşkele min Telhisi Şerhi Sahihi Muslim. IV.1665